در دوران حدود 10 ساله تحریم بخش زیادی از درآمدهای ارزی ایران به ویژه دارایی های ناشی از فروش نفت به دلیل محدودیت شبکه بانکی در حوزه بین الملل و عدم آزادی در نقل و انتقال به حسابهای بانک مرکزی ، در خارج از ایران بلوکه شد و با وجود داشتن این منابع، در دسترس نبود.
اما با جریان افتادن مذاکرات هسته ای در نیمه دوم سال 1392، آزادسازی دارایی های بلوکه شده نیز در دستور کار قرار گرفت و طی توافقات انجام شده و در سه مرحله تا پایان مذاکرات یعنی تابستان 1394، بخش قابل توجهی از این منابع در قالب اقساط به حسابهای بانک مرکزی وارد شد.
آنطور که برخی مقامات دولتی اعلام و عراقچی- معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه- نیز اخیرا این موضوع را تایید کرده، در حال حاضر تمام دارایی‌های ما آزاد شده است، اما در نقل و انتقالات بانکی با مشکلاتی روبرو هستیم و در این بین، آمریکایی‌ها همچنان به کارشکنی‌های خود ادامه می دهند.
سیف –رئیس کل بانک مرکزی- نیز در این رابطه عدم اطمینان کافی بانکهای خارجی به ایران پس از برجام را در شرایط فعلی مورد توجه قرار داد و عنوان کرده که یکی از بحث‌های جدی ما بعد از اجرایی شدن برجام، اطمینان از روال آزادسازی دارایی‌ها بوده براین اساس بانک مرکزی تصمیم می گیرد که یک سری از منابع را در حساب‌ها جابه‌جا کرده تا مشخص شود که مسیرها باز شده است. این در حالی است که مشاهده شد برخی حساب‌ها به سرعت جابه‌جا شدند اما در مواردی نیز به دلیل ابهاماتی که وجود داشت این اتفاق نیفتاده است. سیف، این را هم گفته که به عنوان نمونه هنوز بخشنامه اجرای برجام در اختیار برخی بانکهای خارجی قرار نگرفته که این موضوع موجب تاخیر شده است.
اما در جریان بلوکه شدن دارایی ها و حتی بعد از مذاکرات برای آزاد سازی، این منابع از طریق کشورهای واسط در دسترس کشورمان قرار گرفته است به طوری که درخصوص دارایی‌های ایران در عمان، بانک مرکزی ایران تصمیم گرفت تا این دارایی را از ریال عمان به یورو تبدیل کند و در حال حاضر این پول‌ها در حساب بانک مرکزی کشورمان در عمان است یا اینکه بخشی از دارایی‌ها نیز به بانک هایی در چین واریز شده است.
این در حالی است که با وجود سنگ اندازی برخی کشورها برای نقل و انتقال پول‌های بلوکه شده ایران به داخل، دیدار سفر وزیر نفت و گاز هند به ایران و دیدار وی با رئیس کل بانک مرکزی خبرهای خوبی در این رابطه داشت.
هند که یکی از بدهکارترین کشورهای به ایران از نظر طلب نفتی است ، آمادگی خود برای تسویه این بدهی را اعلام کرده است. وزیر نفت و گاز کشور هند اطمینان داده که بدهی این کشور به ایران را به زودی از طریق سه بانک معرفی شده از سوی ایران پرداخت می‌کند؛ بر همین اساس، پرداخت بدهی به محض اعلام حساب‌ها و جزئیات آن انجام خواهد شد.
رئیس کل بانک مرکزی ایران نیز از طرف هندی خواسته تا پرداخت‌های این کشور به طور مستقیم به حسابهای معرفی شده توسط ایران و با ارز یورو انجام شود. درخواست سیف، برای پرداخت ها با یورو در حالی است که با وجود لغو تحریم ها، مبادلات برپایه دلار همچنان با مشکل مواجه است که این موضوع نیز ناشی از حاکم بودن تحریم بر این مبادلات خواهد بود. بنابر اعلام وزارت خارجه، این تحریم‌ها ارتباطی به تحریم‌های هسته‌ای و برجام ندارد و انجام مبادلات برپایه دلار جزو تحریم‌های اولیه آمریکاست .
در توافقات هسته ای در کنار 32 میلیارد دلاری که باید بعد از اجرایی شدن برجام در اختیار دولت و بانک مرکزی قرار گیرد، در سه مرحله 11.9 میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه شده آزاد شد. بنابر توافق اول ژنو 4.2 میلیارد دلار در سال 2014 و در قالب هشت قسط، در مرحله دوم نیز 2.8 میلیارد دلار و در شش قسط در سال 2015 و همچنین 4.9 میلیارد دلار دیگر در یک دوره شش ماهه آزاد شد که به دنبال آن در آخرین آمار اعلامی از سوی بانک مرکزی دو قسط 700 میلیون دلاری دیگر هم در اختیار این بانک قرار گرفته است؛ به طوری که مجموع دریافتی به 13.3 میلیارد دلار رسید.
