یران ارزان‌ترین بنزین را در منطقه دارد و از همین رو قاچاق بنزین از این کشور همواره جذابیت بالایی برای قاچاقچیان داشته است اما آیا بنزین در ایران در مقایسه با درآمد سرانه، در واقعیت نیز ارزان‌ترین بنزین در خاورمیانه به شمار می‌آید.
ایران در مجموع منابع هیدروکربوری نفت و گاز رتبه اول را در جهان دارد بر همین اساس فرآورده‌های نفتی در این کشور با قیمت‌هایی پایین‌تر از میانگین جهانی به فروش می‌رسد.
در این میان بنزین به عنوان استراتژیک‌ترین فرآورده نفتی در جهان نقش پر رنگ‌تری دارد و همواره در جایگاه متهمی نشسته که به دلیل پایین بودن قیمت، ثروت کشور را با بد مصرفی و همچنین ایجاد جذابیت برای قاچاق به باد می‌دهد.
از همین رو همواره صحبت از واقعی‌شدن قیمت بنزین مطرح می‌شود و حتی یکی از اهداف اصلی طرح تحول اقتصادی نیز افزایش قیمت حامل‌های انرژی برای اصلاح مصرف بود. با این حال برخی کارشناسان اقتصادی بر این باورند که بنزین در ایران با در نظر گرفتن درآمد سرانه چندان هم ارزان نیست بنابراین افزایش قیمت بنزین تنها فشار مضاعفی بر اقشار ضعیف وارد می‌کند.
با توجه به این ادعا قیمت بنزین و درآمد سرانه ایران با کشورهای همسایه را مقایسه کرده‌ایم.
اکنون با در نظر گرفتن دلار ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومانی در بازار ایران، هر لیتر بنزین معادل ۹ سنت به فروش می‌رسد. هر ایرانی نیز به طور میانگین سالانه ۵ هزار و ۴۷۰ دلار درآمد دارد. این اعداد نشان می‌دهد، هزار لیتر بنزین در ایران معادل ۱.۶ درصد از میانگین درآمدی هر فرد است.
این ارقام در کشورهای جنوبی خلیج فارس کاملا متفاوت است. در این کشورها اگرچه قیمت بنزین گران‌تر از ایران است اما آمار درآمد سرانه تا گاهی چند برابر ایران است.
به طور مثال بنزین در عربستان ۱۳ سنت در هر لیتر قیمت‌گذاری می‌شود با این حال آمارهای بانک جهانی نشان می‌دهد این کشور درآمد سرانه‌ای معادل ۲۱ هزار و ۵۴۰ دلار در سال دارد و با یک محاسبه ساده نشان می‌دهد که هزار لیتر بنزین در عربستان تنها سهمی 6 دهم درصدی از درآمد را به خود اختصاص می‌دهد.
این اعداد در ثروتمندترین کشور منطقه یعنی قطر نیز قابل توجه است. به صورت میانگین هر قطری سالانه ۶۱ هزار و ۱۹۰ دلار درآمد دارد که به معنای درآمدی ۴۵ میلیون تومانی در ماه است. در این کشور اگرچه بنزین به قیمت ۵۱ سنت در هر لیتر به فروش می‌رسد اما قیمت هزار لیتر بنزین معادل هشت دهم درصد از درآمد هر فرد قطری است.
در کویت نیز این نسبت پایین‌تر از ایران است. در کویت با بنزین ۳۸ سنتی در هر لیتر و درآمد سرانه ۳۳هزار و ۶۹۰ دلاری در سال، هر فرد برای خرید هزار لیتر بنزین باید حدود ۱.۱ درصد از درآمد خود را بپردازد.
اما به جز این سه کشور در سایر کشورهای جنوبی حاشیه خلیج فارس نسبت قیمت بنزین با درآمد سرانه یا با ایران مساوی بوده و یا ارقامی بالاتر را نشان می‌دهد.
در امارات نیز خرید هزار لیتر بنزین مانند ایران ۱.۶ درصد از درآمد میانگین هر فرد به خود اختصاص می‌دهد. اماراتی‌ها هر با درآمد میانگین سرانه ۴۱ هزار دلار در سال، هر لیتر بنزین را ۶۶ سنت می‌خرند.
بحرینی‌ها اما باید درصد بالاتری از درآمد خود را برای خرید هزار لیتر بنزین بپردازند. با در نظر گرفتن ۲۱ هزار و ۸۹۰ دلار به عنوان میانگین درآمد سرانه بحرینی‌ها و قیمت ۴۲ سنت برای هر لیتر بنزین، خرید هزار لیتر بنزین معادل ۱.۹ درصد از میانگین درآمد در این کشور است.
شرایط عمان البته متفاوت‌تر است و هزار لیتر بنزین معادل ۴.۲ درصد از میانگین درآمد سرانه را به خود اختصاص داده است. هر عمانی به صورت میانگین ۱۵ هزار و ۱۱۰ دلار در سال درآمد دارد و برای خرید هر لیتر بنزین ۶۴ سنت می‌پردازد.
فارغ از کشورهای نفت‌خیز حاشیه جنوبی خلیج فارس که معمولا به دلیل جمعیت پایین و درآمدهای نفتی بالا درآمد سرانه بیشتری دارند، وضعیت مقایسه قیمت بنزین با درآمدهای سرانه بسیار متفاوت است.
به طور مثال عراق که به عنوان کشوری نفت‌خیز شناخته شده و جایگاه دوم را در اوپک دارد، با میانگین درآمد سرانه‌ای معادل ۵ هزار و ۳۰ سنت، هر لیتر بنزین را به قیمت ۶۳ سنت به فروش می‌رساند. با توجه به این ارقام، خرید هر هزار لیتر بنزین در عراق، ۱۲.۵ درصد از درآمد میانگین را به خودش اختصاص می‌دهد.
ترکیه نیز در حالی که از منابع نفتی بی‌بهره است هر لیتر بنزین را یک دلار و ۲۳ سنت قیمت‌گذاری می‌کند. هر فرد ترکیه‌ای به صورت میانگین سالانه ۱۰ هزار و ۳۸۰ دلار درآمد دارد و این به آن معناست که برای خرید هزار لیتر بنزین در این کشور باید معادل ۱۱.۸ درصد از درآمد را اختصاص داد.
اوضاع در همسایگان شرقی به مراتب بدتر است تا آنجا که هر فر افغانستانی با میانگین درآمد سرانه خود تنها می‌تواند ۷۳۳ لیتر بنزین بخرد زیرا قیمت هر لیتر بنزین در این کشور ۷۵ سنت است و این در حالی است که میانگین درآمد سرانه عدد ۵۵۰ دلار را نشان می‌دهد.
در پاکستان نیز با احتساب درآمد سرانه هزار و ۵۸۰ دلاری برای هر فرد و قیمت ۷۰ سنتی برای هر لیتر بنزین، هزار لیتر از این فرآورده معادل ۴۴.۳ درصد از مجموع میانگین درآمد سرانه است.
با توجه به این اعداد مشخص می‌شود با وجود تمام موانع و مشکلاتی که بر سر راه قاچاق بنزین در کشور وجود دارد، چرا همچنان قاچاقچیان به مسیر خود ادامه می‌دهند.
سود قاچاق هر لیتر بنزین با احتساب دلار ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومانی، به ترکیه ۱۳ هزار و ۱۴۵ تومان، به عراق ۶ هزار و ۲۴۵ تومان، به پاکستان ۷ هزار و ۵۰ تومان و به افغانستان ۷ هزار و ۶۲۵ تومان است.
از همین رو حسن روحانی، رئیس جمهوری در نشست خبری دیروز نیز درباره احتمال افزایش قیمت حامل‌های انرژی و سوخت گفت که درباره مسائل سوخت و حامل‌های انرژی آنچه امروز با آن روبه‌رو هستیم مسیری عادلانه و مناسب نیست و نیازمند فکر است که البته در حال فکر درباره این موضوع هستیم.
وی البته تاکید کرد که به دنبال گرانی ناگهانی بنزین نیستیم و در صورت این اتفاق نیز همه درآمد حاصل از فروش سوخت باید به مردم برگردد.
