بانک تسویه جهانی به صورت مداوم آمارهای پولی و بانکی کشورهای مختلف را منتشر می‌کند که بخشی از این آمارها مربوط به سرویس‌ها و ابزارهای پرداخت‌های خرد است.
بررسی وضعیت سیستم پرداخت کارتی در این آمارها می‌تواند نشان‌دهد آیین بزارها تا حد در کشور ما به صورت بهینه و مؤثر استفاده می‌شوند.
از آنجا که آمارهای بانک تسویه جهانی به سال میلادی ارائه می‌شوند، آخرین آمارهای سالانه ارائه شده توسط این بانک (سال ۲۰۱۶) با آخرین آمار سالانه موجود در خصوص سیستم پرداخت کارتی ایران یعنی سال ۱۳۹۷ باید مورد مقایسه شوند.
ایران؛ سومین کشور پرتراکنشِ دنیا
همانگونه که در نمودار ذیل مشخص است، گذشته از کشورهای چین و آمریکا که در سال ۲۰۱۷ میلادی هرکدام به ترتیب بیش از ۱۲۲ و ۱۱۲ میلیارد تراکنش داشته‌اند، بقیه کشورها در محدوده ۲ الی ۲۵ میلیارد تراکنش سالانه داشته‌اند. ایران با حدود ۲۱ میلیارد تراکنش طی سال ۹۷ در مقام سوم کشورهای پُرتراکنش قرار دارد یعنی پایین‌تر از روسیه و بالاتر از انگلیس و کره جنوبی.
تراکنش‌هایی که هزینه‌شان بیشتر از ارزش آن‌ها است
کشورهای چین و آمریکا هرکدام به ترتیب با ۹۳ و ۶ تریلیون دلار پرداخت کارتی، با فاصله نسبت به دیگر کشورها قرار دارند اما بر خلاف تعداد تراکنش‌ها، ایران با ۲۲ صدم تریلیون دلارپرداخت سالانه، در رده کشورهای با مبلغ نسبتاً پائین نظیر آرژانتین، بلژیک، مکزیک و سوئدقرار دارد. به عبارت دیگر ما در ایران زیاد کارت می‌کشیم اما این تراکنش‌ها معمولا خُرد هستند آنچنان کم‌ارزش که در برخی دامنه‌های ارزشی، قیمت تمام شده تراکنش ممکن است از ارزش آن تراکنش بیشتر باشد! گرچه به هر حال مبلغ تراکنش‌های ایران از کشورهای اندونزی، عربستان، آفریقای جنوبی و سنگاپور بیشتر است.
مقام دوم جهان در تعداد کارتخوان‌های فیزیکی
چین با ۳۱ میلیون کارتخوان فیزیکی در رتبه اول جهان در این شاخص قرار دارد و ایران با ۷.۳ میلیون در جایگاه دوم و فراتر از کشورهای برزیل، هند، ایتالیا، ترکیه و انگلستان! باورتان نمی‌شود؟! نگاه کنید:
اگر بخواهیم این تعداد کارتخوان را نسبت جمعیت ارزیابی کنیم، متاسفانه نمی‌توانیم مقایسه‌ی با چین و آمریکا ارائه نشده است ولی در بین کشورهایی که این شاخص برای آن‌ها ارائه شده، ایران دارای بیشترین مقدار است یعنی ۹۰ دستگاه به ازای هر ۱۰۰۰ نفر. سایر کشورهای دارای کمتر از ۵۰ دستگاه به ازای هر ۱۰۰۰ نفر هستند.
این آمارها ترسناک است؟
مقایسه شاخص‌های فوق نشان می‌دهد ایران در رده کشورهای با بیشترین تعداد تراکنش پرداخت و بیشترین ابزار کارتخوان فیزیکی است ولی مبلغ نسبتا کمی از پرداخت‌ها را با سیستم پرداخت کارتی پردازش می‌کند.
این یعنی سیستم پرداخت کارتی کشور از ظرفیت پردازش مبالغ بیشتر پرداخت‌ها برخوردار بوده و باید سیاست‌های مناسبی برای استفاده بهینه از این ظرفیت بالقوه، اتخاذ شود تا بتوان گفت استفاده درستی از این شبکه می‌شود.
ریشه‌یابی این فراوانی بیش از اندازه در تعداد تراکنش و دستگاه های کارتخوان خیلی پیچیده نیست؛ رایگان بودن استفاده از خدمات شبکه پرداخت اعم از انجام تراکنش، بهره‌مندی از دستگاه کارتخوان، دریافت خدمات پرستاری و... کاربران را چه دارندگان کارت و چه دارندگان کارتخوان را نسبت به شیوه و فرهنگ استفاده از این شبکه بی‌تفاوت کرده است. در واقع برای ما مهم نیست برای چه خریدی، برای پرداخت چه مبلغی و.. از ابزارهای پرداخت الکترونیک استفاده می‌کنیم. غافل از ااینه هزینه‌های ارائه این خدمات به ظاهر رایگان در واقع و در قالب‌های مختلفی مانند هزینه تمام شه تأمین مالی، نرخ تسهیلات بانکی و... به پای ما نوشته می‌شود آن هم به شکلی به شدت ناعادلانه.
