«همایون خرم»، هنرمندی که موسیقی ایرانی را پرآوازه کرد

با توجه به جایگاه نا به‌جای موسیقی ایرانی و عدم شناخت مردم نسبت به این هنر پرواضح است که شناساندن آن در مراکز بین المللی کاری بس دشوار بود ولی زنده یاد همایون خرم دمی از تلاش باز نایستاد و با نوشتن مقالات، سخنرانی‌ها و اجرا توانست قابلیت‌های منحصر به فرد موسیقی ایرانی و مشاهیر آن را به رخ جهانیان بکشاند.

به همت هنرمندان پژوهنده همچون مهندس خرم امروزه موسیقی علینقی وزیری، درویش خان، ابوالحسن صبا، روح الله خالقی، میرزا حسین قلی خان، سماع حضور، حبیب سماعی و بسیاری از بزرگان هنر ایران در مراکز فرهنگی هنری جهان مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

ارائه مقالات گوناگون در باره موسیقی ایرانی و مشاهیر و مفاخر آن در دانشگاه های خارجی و داخل کشور از جمله دانشگاه گیلان، دانشگاه پزشکی شیراز، انجمن موسیقی فارس، دانشگاه علامه طباطبایی، فرهنگسرای ارسباران، دانشگاه صنعتی اصفهان و به همراه سخنرانی های متعدد در تالار رودکی(وحدت) تهران به مناسبت‌های مختلف را می‌توان در کارنامه هنری این استاد مشاهده کرد.

تولد و آغاز فعالیت هنری

امیر همایون خرم به سال۱۳۰۹ خورشیدی از خانواده ای فرهیخته و هنردوست در بوشهر متولد شد. مادرش که موسیقی ایرانی را می شناخت و در میان آواز های اصیلی ایرانی دستگاه همایون را بیش از دیگر آوازها دوست داشت، این نام را بر روی فرزندش گذاشت.

همایون یک ساله بود که همراه خانواده به تهران آمد. بیش از هفت بهار از سنش نگذشته بود که با نی لبک آهنگ هایی را که دوست داشت می نواخت. در ۱۱ سالگی به مکتب استاد ابوالحسن صبا راه یافت و به علت استعداد شگرف و پشتکار زیاد به عنوان نوازندۀ ۱۴ ساله، در رادیو ساز تنها نواخت. بعدها در بسیاری از برنامه های موسیقی رادیو به ویژه در برنامۀ گلها، به عنوان آهنگساز، سُلیست ویولن و رهبر ارکستر آثار با ارزشی ارائه داد.

همایون نوجوان  به موازات فعالیت عاشقانه و در عین حال محققانه در موسیقی ایرانی، از کسب علم نیز غافل نشد و در اکثر مراحل تحصیل از شاگردان ممتاز بود و تحصیلات عالیۀ خویش را تا اخذ دانشنامه در رشته مهندسی برق ادامه داد.

عضویت در شورای عالی موسیقی رادیو، رهبری ارکستر سازهای ملی، استادی دانشکدۀ موسیقی ملی و هنرستان شبانه، آهنگسازی در برنامه های موسیقی ایرانی و برنامۀ گلها، رهبری ارکستر گلها و تکنوازی های ویولن، از جمله سمت های وی در زمینه موسیقی بود. 

او در میان فعالیت هنریش آهنگ های بسیاری ساخت که از آن جمله می توان به "تو ای پری کجایی"(سرگشته)، "غوغای ستارگان"، "طاقتم ده"، "آیا همه شما بی گناهید"، "اشک من هویدا شد"، "پیک سحری"، " بستر غم"، "ساقی ببین"، "دل پریشانم زغم گرفته"، "آوای خسته دلان"، "مستم کن"، "صدای آشنا"،"عشق و گناه"،"ای نازنین"،"رسوای زمانه"،"موج آتش" و ده ها آهنگ دیگر اشاره کرد که هرکدام نشان از نبوغ همایون خرم در کارآهنگ سازی دارد. 

از ترانه سرایانی که با استاد خرم همکاری داشتند می توان از معینی کرمانشاهی، تورج نگهبان، کریم فکور، عبدالله الفت، نظام فاطمی، ابوالحسن ورزی، بیژن ترقی، بهادر یگانه، دکتر نیر سینا، اسماعیل نواب صفا و هوشنگ ابتهاج(سایه) نام برد که همزمان با ساخت ملودی، شعر آثار فوق را می سرودند.

روانشاد خرم بیش از بیست وپنج سال با رادیو همکاری داشت و چندین سال در روزهای جمعه به عنوان تکنواز ویولن به اجرای برنامه می پرداخت. همچنین در برنامه تکنوازان همراه هنرمندانی همچون جلیل شهناز، فرهنگ شریف ، رضاورزنده ، منصور صارمی ، مجید نجاهی ، فضل الله توکل ، لطف الله مجد ، احمد عبادی، حسین تهرانی ، امیر ناصر افتتاح  و جهانگیر ملک  همکاری داشته است.

از برنامه های دیگر وی می توان به "شاعران قصه می گویند" در روزهای جمعه در رادیو اشاره کرد که بیشتر این برنامه همچنین آرم آغازین آن از این هنرمند بود.

برخی از آثار موسیقی این هنرمند در قالب تکنوازان به صورت کاست و CD شامل همنوازی با استادان جواد معروفی، جلیل شهناز و فرهنگ شریف هم اکنون درفروشگاه های معتبر صوتی تصویری موجود است.

خرم همچنان دارای آثار مکتوبی از قبیل ردیف اول چپ کوک (نوای مهر) شامل آوازها، چهارمضراب ها، قطعات و تعدادی از آهنگ ها و ردیف دوم راست کوک، شامل تعدادی از پیش درآمدها، چهارمضراب ها و رنگ ها  بوده که هم اکنون در حال آماده سازی و چاپ است.

(وسعت صدای بانوان را "چپ کوک"و صدای آقایان را "راست کوک" می نامند.)

تحول در موسیقی ایرانی

به اعتقاد عموم موسیقی شناسان و صاحبنظران از همایون خرم می توان در کنار  مهدی خالدی، علی تجویدی ، حبیب الله بدیعی و پرویزیاحقی به عنوان تحول افرینان در موسیقی ایرانی یاد کرد.

 این پنج اسطوره موسیقی ایرانی با خلق آثار بدیع و فراموش نشدنی، شیوه آهنگسازی، ارکستراسیون، انتخاب شعر و بالاخره  شیوۀ ویولن نوازی، دورۀ طلایی در دهۀ چهل در موسیقی سنتی ایران پدید آوردند.

استاد همایون خرم پس از یکدوره تحمل بیماری سرطان در سال ۱۳۹۱ در ۸۲ سالگی بدرود حیات گفت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا آرام گرفت.