به نقل از وبسایت رسمی دانشگاه استنفورد، پژوهشگران در بررسی جدید خود دریافتند که الگوهای خواب "گورخرماهی"(zebrafish)، به الگوهای خواب مهره‌داران شبیه هستند و نشان می‌دهند که این الگوها، پیش از جدا شدن موجودات آبزی و زمینی شکل گرفته‌اند.
پژوهشگران دانشکده پزشکی "دانشگاه استنفورد"(Stanford University) دریافتند که نشانه‌های عصبی گورخرماهی که در خواب است، شبیه به نشانه‌های عصبی انسان هستند و این نشان می‌دهد که فعالیت مغز، حداقل ۴۵۰ میلیون سال پیش و پیش از خارج شدن بسیاری موجودات از آب و ساکن شدن آنها روی زمین، تکامل یافته است.
دانشمندان برای بیش از ۱۰۰ سال می‌دانستند که ماهی‌ها هم به حالتی مانند خواب وارد می‌شوند اما تاکنون خبر نداشتند که الگوهای خواب آنها شبیه به الگوهای خواب حیوانات زمینی است. پژوهشگران استنفورد در این بررسی دریافتند هنگامی که گورخرماهی در خواب است، می‌تواند به دو حالت خواب عمیق و حرکت تند چشم در خواب وارد شود که شبیه به حالت‌های موجود در پستانداران، خزندگان و پرندگان است. این پژوهش برای نخستین بار توانست الگوهای مغزی مرتبط با خواب را در گورخرماهی ثبت کند.
"لوئیس لیونگ"(Louis Leung)، سرپرست این پروژه گفت: این پژوهش، تکامل نشانه‌های عصبی خواب را مورد بررسی قرار می‌دهد.
پژوهشگران برای بررسی گورخرماهی، یک میکروسکوپ با صفحه مجهز به نور فلورسنت ابداع کردند که می‌تواند تصویری واضح از کل بدن ماهی ارائه دهد. آنها فعالیت مغز را هنگامی که ماهی در خواب بود، ثبت کردند و ضربان قلب، حرکات چشم و عضلات آن را با کمک میکروسکوپ مبتنی بر فلورسنس مورد بررسی قرار دادند.
پژوهشگران، شباهت دیگری میان خواب ماهی و انسان دریافتند. آنها با بررسی عملکرد هورمونی موسوم به "MCH" که در مدیریت چرخه خواب نقش دارد، بین عصبی گورخرماهی را هنگام خواب بررسی کردند و دریافتند که سیگنال‌دهی این هورمون می‌تواند خواب ماهی را همان‌گونه تنظیم کند که تنظیمات خواب مهره‌داران را انجام می‌دهد.
"فیلیپ مورین"(Philippe Mourrain)، استادیار روانشناسی و علوم رفتاری دانشگاه استنفورد و از پژوهشگران این پروژه گفت: جنبه‌های دیگر خواب، مشابه نشانه‌های موجود در مهره‌داران زمینی است. ماهی ساکن می‌ماند، عضلات آن استراحت می‌کنند، ریتم‌های قلبی-تنفسی آنها آهسته می‌شود و ماهی نمی‌تواند واکنش نشان دهد.
وی افزود: هنگام خواب گورخرماهی، حرکات عضله جانور متوقف و ضربان قلب آن کند می‌شود و واکنشی به محرک‌ها نشان نمی‌دهد. حرکت سریع چشم، معیار خوبی برای تشخیص این حالت نیست زیرا مغز هنگام خواب، بیدار به نظر می‌رسد.
اگرچه دانشمندان نمی‌توانند با قاطعیت، خواب را در همه حیوانات تأیید کنند اما به نظر می‌رسد خواب، یک نیاز غیرقابل انکار میان مهره‌داران و بی مهره‌ها باشد. اگر حیوانات برای مدت مشخصی از خواب محروم باشند، از بین می‌روند و انسان‌ها نیز در صورت نداشتن خواب کافی، به مشکلات روحی، افت حافظه، قضاوت نادرست و همچنین اختلالات جسمی مانند اضافه‌وزن و فشار خون بالا منجر می‌شوند.
مورین افزود: اختلالات خواب، با اختلالات عصبی مانند اوتیسم، سندرم ایکس شکننده، آلزایمر و پارکینسون در ارتباط هستند. اختلال خواب، یکی از عوامل تشدید کننده این اختلالات به شمار می‌رود؛ در نتیجه ابداع یک مدل حیوانی برای بررسی عملکردهای مربوط به خواب در سطح سلولی، موضوع مهمی به شمار می‌رود و می‌تواند به درک اختلالات خواب کمک کند.
انتخاب گورخرماهی برای پژوهش در مورد خواب، به این دلیل است که گورخرماهی، بسیار شفاف است و بررسی آن بسیار ساده انجام می‌شود.
لیونگ افزود: از آنجا که نشانه‌های عصبی گورخرماهی، شبیه به نشانه‌های عصبی انسان هستند، می‌توانند اطلاعات کافی را برای آزمایش داروهای گوناگون در اختیار ما بگذارند.
این پژوهش، در مجله "Nature" به چاپ رسید.
