در یک ماه اخیر تعداد روزهایی که هوای تهران با آلودگی درگیر بود نسبت به سال‌های پیش به شدت افزایش پیدا کرد و گزارش‌ها نشان می‌دهد که مقصر اصلی ایجاد این بحران آلاینده ازن است. براساس آمار شرکت کنترل کیفیت هوا با وجود اینکه در مقایسه با سال گذشته در خرداد ماه امسال غلظت دیگر آلاینده‌های تهران کاهش پیدا کرده، اما خرداد امسال پایتخت با بیشترین روزهای آلوده به اٌزن از سال ۱۳۸۱ تاکنون روبه‌رو بوده است.
البته این روندی است که در تابستان ۳ سال گذشته هم ادامه داشته است.
ازن، چگونه وارد هوای تهران شد؟
یکی از منابع اصلی ایجاد آلاینده ازن در شهر تهران اکسیدهای نیتروژن هستند،
این ترکیب‌ها وقتی در گرمای تابستان در مقابل نور خورشید قرار بگیرند پس
از انجام برخی واکنش‌ها به ازن تبدیل می‌شوند.
مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت از محیط زیست در این رابطه به گفت: «ببینید، تقریبا عمده شهرهای بزرگ اروپایی بعد از اینکه مسئله آودگی ذرات خود را حل کردند با این بحران مواجه شدند. وقتی اکسیدهای نیتروژن که در هوا وجود دارد در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد بعد از واکنش‌هایی ثانویه ازن را تشکیل می‌دهند. اما وقتی ذارت معلق در هوا وجود داشتند نور خورشید کمتری به این ترکیب‌ها می‌رسید و در نتیجه تهران شاهد آلودگی ازن کمتری بود.»
با این وجود آلودگی ازن اتفاقی طبیعی نیست، چراکه انسان‌ها عامل اصلی انتشار اکسیدهای نیتروژن در هوا هستند و قطع این انتشارات توسط انسان، کیفیت هوا شهر را بهبود می‌دهد.
تجریشی در این باره گفت: «خودروهای دیزلی و موتورهای کاربراتوری عامل اصلی ایجاد NOx (اکسیدهای نیتروژن)هستند، به همین دلیل باید به سمتی برویم تا مسئله موتورهای کاربراتوری‌ها حل بشود. اگر بتوانیم این بحث را مدیریت کنیم می‌توان بحران ازن را حل کنیم.»
مافیا موتورسازی عامل آلودگی تابستانی تهران؟
به گفته کارشناسان موتورها کاربراتوری به به سادگی اکسیدهای نیتروژن را در
هوا منتشر می‌کنند و در نتیجه این اتفاق آلاینده ازن ایجاد می‌شود. همچنین
موتورهای انژکتوری فرسوده که فیلترهای آنها به خوبی کار نمی‌کنند هم در
ایجاد این ترکیبات نقش دارند.
این نوع موتورها می‌تواند یکی از عوامل اصلی تولید آلاینده ازن در شهر تهران هم باشند. به طور کلی هم اکنون ۲.۵ میلیون موتورسیکلت در شهر تهران قرار دارند که ۹۶.۷ درصد آن کاربراتوری و ۶۱.۸ درصد آنها فرسوده هستند. این یعنی نزدیک به ۲.۴ میلیون موتور کاربراتوری و ۱.۵ میلیون موتور سیکلت فرسوده در شهر تهران حضور دارند که در آلودگی‌هوا تابستان نقش فراوانی دارند.
همین موضوع باعث شد تا سال گذشته ماده‌ای در دولت مصوب شود تا به نوعی آلودگی ناشی از موتورسیکلت‌ها مخصوصا موتورها کاربراتوری کاهش پیدا کند.
طبق ماده ۱۱ آئین‌نامه فنی ماده دو لایحه هوای پاک که در شهریورماه سال ۹۷ به تصویب هیأت وزیران رسیده، «شماره‌گذاری موتورسیکلت بنزینی منوط به اسقاط یک دستگاه موتورسیکلت است. موتورسیکلت‌های برقی از شرط اسقاط معاف هستند.»
طبق ماده ۱۲ آئین‌نامه فنی ماده دو لایحه هوای پاک هم «تولیدکنندگان و واردکنندگان موتورسیکلت از تاریخ ابلاغ این تصویب‌نامه موظف هستند ۱۰ درصد سبد محصولات هر دوره سه ماهه خود را بر مبنای تعداد تولید، به موتورسیکلت برقی اختصاص دهند و در صورت عدم امکان به ازای شماره‌گذاری هر دستگاه موتورسیکلت از میزان ۱۰ درصد مذکور، سه دستگاه موتورسیکلت فرسوده از رده خارج کنند.»
اما در اتفاقی با درخواست وزارت صنعت، معدن و تجارت اجرای این قانون یک سال تاخیر افتاد. حسین شهیدزاده سرپرست شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در رابطه با این موضوع به خبرآنلاین توضیح داد: «این مصوبه می‌توانست در کاهش آلودگی هوا شهر تهران نقش داشته باشد اما با لابی قدرتمند تولیدکنندگان اجرا آن یک سال به تعویق افتاد. دلیل آنها برای انجام کار، جلوگیری از بیکاری کارگرها بود، اتفاقا اگر موتورهای فرسوده از رده خارج نشوند این اتفاق رخ می‌دهد و کارگرها از کار بیکار می‌شوند.»
کارشناسان می‌گویند جایگزین‌های مناسبی هم برای موتورسیکلت‌های کاربراتوری در شهر تهران وجود دارد. یکی از راه‌ها استفاده از موتورسیکلت‌های انژکتوری است، این نوع موتورسیکلت‌ها ۹۰ درصد کمتر از کاربراتوری‌ها آلودگی تولید می‌کنند و اگر فیلتر آنها به خوبی کار کند و فرسوده نباشد، منجر به ایجاد آلاینده ازن نمی‌شود.
از سویی امکان استفاده از برخی موتورهای برقی که آلودگی بسیار کمتری منتشر می‌کنند هم درتهران وجود دارد.
شهیدزاده در این رابطه توضیح داد: «موتورسیکلت برقی که مناسب کار در تهران باشد قطعا ارزان نخواهد بود؛ چراکه اینها از شیب‌های زیادی عبور کنند و بار زیادی تحمل کنند، به همین دلیل قدرت آنها باید حتما ۳کیلووات و باتری آنها هم لیتیمی باشد این مشخصات حداقل قیمت حدود ۱۸میلیون تومان است. از موتورهای برقی ارزان‌تر می‌توان برای کارهای روزانه استفاده کرد.»
ازن و تاثیری که در ریه‌های ما می‌گذارد
ازن می‌تواند منجر به ایجاد انواع مشکلات سلامتی ازجمله درد قفسه سینه،
سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه، عفونت ریه، کاهش عملکرد ریه، التهاب جدار
ریه‌ها شود. همچنین این آلاینده در تشدید بیماریهای برونشیت و آسم مؤثر است
و از سویی قرار گرفتن مکرر در معرض ازون ممکن است باعث ایجاد زخم دائم در
بافت ریه و همین‌طور سرطان ریه شود.
همچنین براساس تحقیق دانشگاه استکهلم در سال ۲۰۱۷، آلاینده ازن منجر به مرگ زودرس سالانه یک میلیون نفر می‌شود.
