تردیدی نیست که بیکاری یک معضل اجتماعی هم است و تبعات منفی بسیاری در پی دارد. از این رو، قانون گذاران سراسر دنیا، طی یک قرن اخیر، همواره موضوع بیکاری را مد نظر قرار داده و برای رفع سوءاثرهای آن، چاره‌های گوناگونی اندیشیده‌اند که یکی از آن ها، برقراری مستمری برای بیکاران است.
این مستمری معمولاً در قالب قرارداد‌های بیمه‌ای تعریف می‌شود؛ کارفرما ضمن واریز حق بیمه تعیین شده به حساب سازمان‌های بیمه‌گر – در ایران سازمان تأمین اجتماعی – برای برخورداری کارگر از مزایای بازنشستگی، حمایت‌های درمانی و ...، وجهی را هم بابت بیمه بیکاری واریز می‌کند که در واقع، ضامن پرداخت مستمری ایام بیکاری است.
به این ترتیب، کارگر بیکار شده می‌تواند در ایام بیکاری، از یک مستمری که میزان آن، منطبق با حقوق درج شده در فهرست بیمه است، برخوردار شود. نباید فراموش کنیم که پرداخت مستمری بیمه بیکاری، مادام‌العمر نیست! قانون گذار، بیکاری افراد را موضوعی موقتی در نظر گرفته است که به کار مجدد یا استفاده از مزایای بازنشستگی یا دریافت مستمری از کار افتادگی منتهی می‌شود.
معمولاً کسانی که به هر علتی بیکار شده‌اند، برای دریافت مستمری بیمه بیکاری با حالت‌ها و سناریو‌های مختلفی روبه‌رو می‌شوند که در ادامه به شش مورد از عمومی‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم. قبل از طرح مبحث، یادآوری دو نکته ضروری است؛ اولاً مبلغ مستمری بیکاری از پرداخت هر گونه مالیات معاف است و ثانیاً، در هر یک از موارد زیر، باید در مهلت مقرر حداکثر سه ماهه، برای تشکیل پرونده در اداره کار اقدام کنید؛ در غیر این صورت، نمی‌توانید امید چندانی به برقراری مستمری بیکاری داشته باشید.۱- تازه‌کار‌هایی که بیکار می‌شوند:
ممکن است شما تازه در جایی مشغول به کار شده‌اید، اما به دلایل مختلف، کمتر از یک سال پس از شروع به کار، شغل خود را از دست بدهید. اگر در این مدت برای شما لیست بیمه رد شده و سابقه بیمه شما، شش ماه و بیشتر باشد، می‌توانید برای دریافت مستمری بیمه بیکاری به اداره کار مراجعه کنید تا شما را به شعب تأمین اجتماعی معرفی کنند. اما به یاد داشته باشید که بیکاری شما باید غیرارادی باشد؛ یعنی خودتان کارتان را رها نکرده باشید.
۲- بیکاری که چیزی به بازنشستگی‌اش نمانده است:
در مواردی، شخص بیکار شده فاصله چندانی با سن بازنشستگی ندارد. قانون گذار برای چنین بیکارانی، تسهیلات ویژه در نظر گرفته است. مطابق تبصره بند «الف» ماده هفت قانون بیمه بیکاری، «افراد مسن مشمول این قانون که دارای ۵۵ سال سن و بیشتر می‌باشند مادامی که مشغول به کار نشده‌اند، می‌توانند تا رسیدن به سن‌بازنشستگی تحت پوشش بیمه بیکاری باقی بمانند.»
۳- حکایت مستمری فردی که استعفا می‌کند:
مطابق قانون، اگر شما خودتان استعفا کرده و شغلتان را رها کرده باشید، نمی‌توانید از مستمری بیمه بیکاری استفاده کنید. ماده دو قانون بیمه بیکاری تصریح می‌کند که «بیکار از نظر این قانون، بیمه شده‌ای است که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده کار باشد» و کسی که از شغلش استعفا کرده است، با اراده و میل خود، بیکاری‌اش را رقم می‌زند.
۴- بیمه بیکاری برای قرارداد‌های موقت کار:
هرچند مبلغ مربوط به بیمه بیکاری، در حق بیمه کارگران موقت نیز گنجانده و از کارفرمای آن‌ها هم اخذ می‌شود، اما همه کارگران موقت نمی‌توانند مشمول دریافت مستمری بیکاری شوند. در قرارداد‌های موقت، مستمری بیکاری هنگامی برقرار می‌شود که یا فرد در میانه اجرای قرارداد و پیش از اتمام آن، به صورت غیرارادی بیکار شود یا، شغل او ماهیت خود را حفظ کند، اما به دلیل تعویض کارفرما، به ویژه در پیمانکاری‌ها، ناچار شود پس از پایان قرارداد، کار خود را رها کند. همه این موارد، تابع آیین‌نامه‌های رسمی مربوط به روابط کار است.
۵- درآمد کار جدید، کمتر از کار قبلی است:
کارگری را در نظر بگیرید که پس از مدتی بیکاری و دریافت مستمری مربوط به آن، شغلی پیدا می‌کند و مشغول به کار می‌شود؛ اما درآمد شغل جدید، از میزان حقوقی که در لیست بیمه وی درج شده، کمتر است. در این حالت، طبق ماده ۹ آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه بیکاری، «مابه التفاوت حقوق و مزایای دریافتی تا میزان مقرری بیمه بیکاری متعلقه، توسط سازمان تامین اجتماعی به [وی]پرداخت خواهد شد.»
۶- وضعیت مستمری بیکاری در بیمه‌های اختیاری:
بیمه اختیاری به حالتی اطلاق می‌شود که در آن، فردی رأساً اقدام به پرداخت حق بیمه می‌کند. در این حالت، تداوم یا قطع پرداخت حق بیمه، با خود بیمه شده است. بنابراین، بیکاری غیرارادی در چنین مواردی، مصداق پیدا نمی‌کند و بلکه، اصولاً نمی‌توان تعریف بیکاری ذکر شده در قانون بیمه بیکاری را به افرادی که خود را بیمه اختیاری کرده‌اند، تعمیم داد. برای آن‌که بفهمید بیمه شما اجباری است یا اختیاری، کافی است به صفحه نخست دفترچه تأمین درمانتان، نگاهی بیندازید؛ اگر بیمه شما اجباری باشد، استفاده از مستمری بیکاری، با در نظر گرفتن شرایط قانونی، ممکن خواهد بود.
منبع:خراسان
