هنگامی که یک قوطی سودا یا بسته‌ای بستنی از یخچال سوپرمارکت یک فروشگاه برمی‌دارید، یک دوربین شما را در هر لحظه مشاهده می‌کند اما این دوربین نه برای سرقت بلکه برای این شما را زیر نظر می‌گیرد که بداند شما که هستید و چه چیزی خریداری می‌کنید.
درواقع این فناوری جدیدی است که به‌زودی به تمام فروشگاه‌های خرده‌فروشی سرازیر می‌شود. جایی که دوربین‌ها می‌کوشند سن و جنسیت‌تان یا خلق‌وخوی‌تان را حدس بزنند. درواقع هدف اصلی آن است که با استفاده از اطلاعات‌تان بتوانند درزمان واقعی شما را هدف آگهی‌های تبلیغاتی خود روی صفحه نمایش ویدئوهای فروشگاه قرار دهند. درواقع با استفاده از اطلاعات شما بی‌آن‌که به آن‌ها گفته باشید، می‌توانند حدس بزنند که چه کالاهای دیگری ممکن است بخواهید.
در رقابت با بعضی رقبای آن‌لاین‌تان همانند آمازون که تقریبا مسلح به گنجینه‌ای از انواع اطلاعات به‌ویژه درباره عادت‌های خرید مشتریان خود هستند، شرکت‌های خرده‌فروشی نیز، هم‌اکنون سعی دارند، با به‌کارگیری فناور‌ی‌های نو در فروشگاه‌های واقعی اطلاعات مشابهی را با هدف مشابه از خریداران خود به‌دست آورند.
اوایل سال جاری در نمایشگاهی که از سوی اتحادیه ملی خرده‌فروشان در نیویورک برگزار شد، قفسه هوشمندی شرکت Mood Media به نمایش درآمد (شرکت بین‌المللی ارائه‌دهنده موسیقی، پیام‌های انتظار، انتشار عطر و سیستم‌های یکپارچه صوتی /تصویری و نیز روش‌های بازاریابی با گوشی همراه برای شرکت‌های تجاری، رستورآن‌ها، مراکز بهداشت و درمان است)
این قفسه مجهز به سیستمی است که قادر به تشخیص احساس ترس یا خوشحالی در چهره مردمی است که در برابرش توقف میکنند. همچنین اطلاعاتی از طریق این قفسه فراهم می‌شود که یک فروشگاه می‌تواند از طریق واکنش خریدار به یک کالا در قفسه یا روی نمایشگر به دست آورد.
در این بین شرکت Cineplex Digital Media نمایشگرهای ویدئویی را ارائه کرده که می‌توان آن‌ها را در مراکز عمومی همانند ایستگاه‌های اتوبوس، مترو و مراکز خرید، افراد عینکی یا افرادی را که دارای ریش یا لباس‌های ورزشی‌اند، تشخیص بدهد. این دوربین‌ها با استفاده از مشخصه‌هایی از این دست می‌تواند در تبلیغات فروش کالاهایی چون عینک یا ریش‌تراش یا لباس و لوازم ورزشی به کارگرفته شود.
درحال حاضر فروشگاه‌های «کروگر» که دارای 2800 سوپرمارکت درسراسر آمریکاست، به‌طور آزمایشی این نوع دوربین‌ها را در دو فروشگاه درحومه شهر سینسیناتی و سیاتل به کار گرفته است. این دوربین‌ها بالای قفسه‌ها و محلی قرار گرفته است که قیمت کالاها درج شده. درعین حال صفحه نمایش‌هایی نیز به این قفسه‌ها متصل است که می‌تواند تبلیغات و نیز تخفیف هر کالا را نیز همزمان به مشتریان نشان دهد. به گفته مدیران کروگر دوربین‌ها قادرند سن و جنسیت خریداران را حدس بزنند اما همه اطلاعات به صورت ناشناس دریافت می‌شود و همچنین هیچ یک از داده‌های مشتریان نیز ذخیره نخواهد شد. به گفته این شرکت اگر نتیجه این آزمایش‌ها خوب باشد این شرکت آماده است که این دوربین‌ها را در شعبه‌های دیگر نیز نصب کند.
دوربین‌هایی که حرکت عنبیه شما را دنبال میکنند
نمونه دیگر از کاربرد فناور‌ی‌های نو به‌ویژه این دوربین‌ها در فروشگاه‌های خرده‌فروشی واقعی، فروشگاه‌های «والگرینز» است که بیش از هشت‌هزار داروخانه دارد. مدیران این فروشگاه‌ها نیز در بعضی از شعبات‌شان، سردکن‌ها را مجهز به دوربین و حسگرهای هوشمندی کرده‌اند که به جای درهای شیشه‌ای معمولی که به مشتریان امکان می‌دهد داخل یخچال را مشاهده کنند، صفحه نمایش‌هایی را قرار داده که علاوه بر نشان دادن محتویات یخچال انواع آگهی‌ها را نیز نمایش می‌دهد. در قسمت بالای دستگیره این درها، دوربین‌هایی نصب شده که قادر است سن خریداران را حدس بزند. همچنین قادر است مسیر حرکت چشم یا نگاه خریداران را دنبال کند اما مدیران شرکت والگرینز می‌گویند که درحال حاضر بسیاری از قابلیت‌های این دوربین غیرفعال است و عملکرد این دوربین‌ها فعلا محدود به کمک حسگرهاست، حضور افراد را در برابر یخچال‌ها حس می‌کند و می‌تواند تعداد افرادی را بشمارد که از برابر آن عبور میکنند.
والگرینز می‌گوید که با توجه به نگرانی‌های موجود در زمینه حریم شخصی مصرف‌کنندگان، استفاده از چنین تجهیزاتی فعلا محدود است؛ زیرا نیاز به بررسی و دقت عمل بسیار دارد.
کاربرد هوش‌مصنوعی در «خرید سواره» drive-thru
این نمایشگرها همچنین می‌توانند در زمینه فروش به روش drive-thru یعنی «خرید سواره» بدون پیاده شدن از خودرو از رستوران، کافی‌شاپ یا حتی بانک و دیگر مراکز خدماتی نیازهایشان را دریافت کنند. در این روش که خرید را مشتریان بدون پیاده شدن از اتومبیل‌هایشان انجام می‌دهند، استفاده از این دوربین‌ها کارایی بسیار دارد. زیرا به کمک آن فروشندگان می‌توانند بسته به واکنش خریدار، بلافاصله نیاز دیگر او را حدس بزنند و فورا آگهی مناسبی از طریق منوی نمایشگر ویدئویی خود به نمایش بگذارند.
درحال حاضر بسیاری از رستوران‌ها، کافی‌شاپ‌ها و فست‌فود‌ها، یک مسیر ماشین رو دارند. با خودروی خود وارد این مسیر می‌شوید. ابتدا جلوی یک دستگاه گیرنده فرستنده قرار می‌گیرید که در کنار آن منوی بزرگی از غذاها هم به چشم می خورد. صدای فروشنده از آن سو به شما خوش‌آمد می‌گوید و غذایتان را سفارت می‌دهید. بعد فروشنده به شما اعلام می‌کند چقدر باید پول پرداخت کنید. در ادامه با همان خودرو و در همان مسیر به یک پنجره می‌رسید که از طریق آن پول غذا را پرداخت و غذایتان را دریافت می‌کنید (بعضی رستوران‌ها نظیر مک‌دونالد معمولا دو پنجره دارند، یکی برای گرفتن پول و دیگری برای تحویل غذا).
هوش‌مصنوعی وکاهش خطای انسانی در فروشگاه‌های واقعی
طبق بررسی‌های انجام شده از سوی IRI که یک شرکت تحقیقاتی بازارخرده‌فروشی در آمریکاست، هر سال خرده‌فروشان در این کشور تقریبا 4/47میلیارد دلار از فروش‌شان را از دست می‌دهند؛ زیرا محصولات به اشتباه در انبار مانده یا به گونه نامناسبی در قفسه‌ها چیده شده‌اند اما اطلاعات موجود که IRI درباره مشتریان، راه‌حل‌های تازه‌ای را هم براساس کاربرد هوش‌مصنوعی و فناور‌ی‌های یادگیری ماشین ارائه کرده که می‌تواند درمورد کامل بودن قفسه‌ها از چیدمان صحیح کالا هم به فروشندگان کمک کند. به نحوی که فروشنده مطمئن شود خریدار می‌تواند هرآنچه را پيدا كند که نیاز دارد.
IRI’s On Shelf Availability Optimizer یا «بهینه‌سازی دسترس‌پذیری در قفسه‌ها»، سیستمی است متکی بر «داده‌های بزرگ»، «یادگیری ماشین» و هوش‌مصنوعی که از سوی IRI ارائه شده است. به‌طور مشخص این سیستم داده‌های مربوط به فروش را استخراج می‌کند، موجودی، محموله‌ها و شاخص‌هایی چون دلایل جانبی، شرایط و اوقات فصلی، برنامه‌ریزی‌های قبلی در فروشگاه و دیگر شاخص‌های کلان اقتصادی را برای تمرکز بر مشکلات در فروشگاه‌ها را پردازش می‌کند. سپس با استفاده از ابزارهای دستی درزمان واقعی به کارکنان هر بخش هشدارهای لازم را می‌دهد.
طبق گزارش IRI نتیجه به کارگیری این سیستم صرفه‌جویی مالی قابل توجهی را درپی داشته است. با توجه به این‌که روزانه درحدود 10هزاربار هشداراین سیستم در بیش از 700 فروشگاه فعال شده، میزان صرفه‌جویی مالی می‌توانند به ده‌ها میلیون دلار در سال برسد.
اما محور همه این تلاش‌ها درنهایت جلب رضایت مشتریان و خریداران است، زیرا این سیستم با اجرای این روش و جلب رضایت مشتری که قادر است کالای مورد نیازش را بدون هرگونه تاخیر به‌دست آورد، می‌تواند سبب افزایش تعداد مشتریان وفادار شود.
یکی از اهداف IRIکه مطالعات منظمی را درباره مشتریان، خریداران، خرده‌فروشی، هوش بازار، تجزیه و تحلیل متمرکز بر صنعت بسته‌بندی محصولات مصرفی مشتری عرضه می‌کند، آن است که میزان فروش خرده‌فروشان را به حداکثر برساند.
«براد شلتون» مدیر بخش راه‌حل‌ها و همکاری خرده‌فروشان IRI و زنجیره تامین و تدابیر رسانه‌ای «پراکاش تیلوانی» در مقاله‌ای که اخیرا منتشرکرده‌اند، می‌گویند: «نبرد و رقابت برسر جذب مشتریان وفادار و به حداکثر رساندن ارزش و طول عمر مشتری در بازار‌های فروش بسیار شدید است. به حدی که هر بازدیدی از یک فروشگاه می‌تواند حرکتی در راستای شکست یا پیروزی یک فروشگاه باشد»
براساس گزارش IRI ديگر عواملی که مانع از خرید مشتریان می‌شود شامل وجود انواع کالاهای مشابه، برچسب‌گذاری نادرست یا قیمت‌گذاری نادرست یا قرار دادن کالا در قفسه‌های اشتباه است.
سودفروشندگان یا خطربرای مشتریان
طرفداران این قبیل فناور‌ی‌ها می‌گویند که به کارگیری این تجهیزات می‌تواند با ارائه تخفیف‌های مناسب یا آگاه کردن آن‌ها از انواع محصولاتی که در قفسه فروش هستند، به نفع خریداران باشد اما آگاهان در امور حفظ حریم خصوصی هشدار می‌دهند که حتی اگر اطلاعات به‌دست آمده توسط این دوربین‌ها ذخیره نشده یا ناشناس بماند، هنوز هم می‌تواند وسیله‌ای برای نفوذ به زندگی خصوصی افرادباشد.
نحوه کار این دوربین‌ها در فروشگاه‌ها به گونه‌ای است که شما حتی ممکن است متوجه نشوید که بانظارت و مراقبت قرار گرفته‌اید مگر این‌که متوجه لنزهای کوچکی به‌اندازه سکه‌های کوچک پول شوید و این البته می‌تواند سبب نگرانی‌تان درباره حریم خصوصی شود.
«پام دیکسون» مدیر اجرایی «مرکز جهانی حریم خصوصی» که یک سازمان غیرانتفاعی است که مسائل مرتبط با حریم خصوصی را بررسی می‌کند، این تجهیزات را به دلیل دستیابی به اطلاعات ظریفی از مشتریان، ترسناک می‌داند.
دیکسون می‌گوید: «فناوری اساسا می‌تواند به بعضی رفتارهای تبعیض‌آمیز دامن بزند. همانند افزایش قیمت کالا وقتی که یک سالمند یا فرد ناتوان در برابر قفسه‌ها ایستاده است. یا ارائه آگهی‌های تبلیغاتی برای داروهای ضدافسردگی، درصورتی که دوربین دریابد شخصی که دربرابر قفسه یا یخچال کالاها ایستاده، فردی غمگین و ناراحت است.»
او می‌افزاید که ما نباید هیچ اطلاعاتی درباره وضعیت عاطفی افراد را به‌دست آورده یا دخیره کنیم.
«رایان کالو» استاد دانشکده حقوق دانشگاه واشنگتن و از مدیران «آزمایشگاه سیاست فناوری» این دانشگاه در توضیح این راه‌های نفوذ می‌گوید: «مثلا اگر فردی در فروشگاه دسر نه‌چندان سالمی را ببیند یا خوردنی خاصی را ببیند که برای سلامتی او مضر باشد ولی آن را نخرد، فروشگاه می‌تواند با استفاده از امکانات موجود، آن کالا را مجددا در مسیر نگاه‌تان قرار دهد طوری که دوباره آن را ببینید و این‌بار ممکن است نیروی اراده‌تان تضعیف شده و باوجود زیانی که برای سلامتی‌تان دارد، آن کالا را بخرید. بنابراین صرف این‌که فروشگاه یا کارکنان دقیقا نمی‌دانند که خریدار چه کسی است و اطلاعات به‌طور ناشناس دریافت می‌شود، به معنای آن نیست که‌این فروشگاه با این تجهیزات هیچ زیانی نمی‌تواند به خریداران بزند.»
در یکی از فروشگاه‌های «وال گرینز» در نیویورک که این دوربین‌ها نصب شده، بالای ردیفی از کالاها نوشته شده است: «دوربین‌ها و حسگرها شما را شناسایی نمی‌کنند و هیچ عکسی از شما ذخیره نمی‌شود!»
اما این جمله به معنی این نیست که دوربین‌ها و حسگرها کجا هستند بلکه فقط روشی است در پاسخ به سیاست‌های حریم خصوصی از سوی شركت تولیدکننده یخچال‌های دوربین‌دار!
کالوین جانسون، یکی از خریداران در این فروشگاه می‌گوید: «قبلا هم بارها از این فروشگاه خرید کرده است اما هرگز متوجه دوربین‌ها نشده بود!»
با این حال همه خرده‌فروشان هم علاقه‌مند به نصب دوربین‌های هوشمند درقفسه‌ها نیستند. جان فرنر از مدیران یکی از فروشگاه‌های وابسته به شرکت «وال مارت» که درحال آزمایش قفسه‌های دارای برچسب قیمت دیجيتالی در این فروشگاه است، می‌گوید:«به نظر من مهم‌ترین چیز در ارتباط با فناور‌ی‌هایی از این دست این است که اطمینان مردم را از دست ندهید. به هرحال ما نمی‌خواهیم مشتریان‌مان را از این‌که ما چه استفاده‌ای از فناوری می‌کنیم، دچار شوک کنیم.»
«جان ریولی» معاون رئیس بخش استراتژی فروش دریک شرکت مشاوره‌ای( Sapient) می‌گوید: «فروشگاه‌های واقعی با استفاده از هوش‌مصنوعی و ارائه آگهی‌هایی که براساس جنسیت یا گروه‌های سنی ارائه می‌شود، با خطر خشم و مخالفت مشتریان مواجه‌اند. با این حال او معتقد است که دوربین‌های هوشمند از این دست در چهار سال آینده به‌طور گسترده‌ای در بیشتر فروشگاه‌های واقعی مورد استفاده قرار خواهند گرفت. زیرا به‌کارگیری این فناور‌ی‌ها که روزبه‌روز دقیق‌تر می‌شوند، سبب کاهش هزینه شده و فروشندگان را وادار به استفاده از آن می‌کند. ضمن این‌که به‌کارگیری هوش‌مصنوعی در فروشگاه‌ها فقط محدود به دوربین‌های هوشمند نیست.
سفارش غذا با هوش‌مصنوعی
نمونه‌ای دیگر استفاده از سیستم هوش‌مصنوعی در رستوران‌های زنجیره‌ای مک‌دونالد است. این سیستم مبتنی بر هوش‌مصنوعی می‌تواند با بررسی عواملی مانند آب‌وهوا، زمان، رویدادهای محلی، سطح ترافیک در محل رستوران و جاده‌های نزدیک، اطلاعات فروش، اقلام مورد علاقه کاربر و مواردی از این دست، بهترین سفارش احتمالی کاربر را ضمیمه سفارش اصلی کند.
مک‌دونالد طی یک طرح آزمایشی، باجه‌هایی مبتنی بر هوش‌مصنوعی را در 700رستوران خود قرار داده است. در این باجه‌ها، به تناسب اوقات روز، فصول سال، وضعیت آب‌وهوا و محبوبیت کالاهایی که بیشترین فروش را داشته‌اند به مشتریان ارائه می‌شود تا مشتری بتواند بهترین گزینه را انتخاب کند.
