تاب‌آوری چیست؟
زندگی برای همه ما سخت است. شاید نه به یک اندازه و نه به یک شکل اما نمی‌توانیم تردیدی داشته باشیم که لحظه‌های سخت، به خانه تک‌تک‌مان پا می‌گذارند اما چه می‌شود که پس از فقدان یک عزیز یا ورشکستگی و هجوم فقری که با تحقیر و سرزنش همراه شده، بعضی‌مان زندگی را از نو می‌سازیم و بار دیگر روی پاهایمان می‌ایستیم و بعضی دیگر، از پا در می‌آییم و روز به روز، بیشتر در باتلاق ویرانی فرو می‌رویم؟
پاسخ این سوال با می‌توان با تشریح مفهوم «تاب‌آوری» روشن کرد. تاب‌آوری فرآیندی است که به ما برای سازگار شدن با وضعیت فاجعه‌بار، تراژیک، تهدیدکننده یا استرس‌آور کمک می‌کند. اگر این مهارت را تقویت کرده باشیم، بحر آن‌های خانوادگی، اجتماعی، پزشکی، اقتصادی و طبیعی، تاثیر مخرب کمتری بر زندگی‌مان می‌گذارند و البته دوره تاثیرپذیری از این بحر آن‌ها هم برایمان کوتاه‌تر می‌شود.
تاب‌آوري (Resiliency) ظرفیتی براي مقاومت در برابر استرس و فاجعه است. معنای این واژه در فرهنگ لغت انگلیسی، خاصیت کشسانی، بازگشت‌پذیري و ارتجاعی است و فیزیک‌د آن‌ها آن را جهیدن به عقب معنا می‌کنند. تاب‌آوري به فرد کمک می‌کند تا پیروزمندانه از رویدادهاي ناگوار بگذرد و علیرغم قرار گرفتن در معرض تنش‌هاي شدید، توانایی‌هایش برای ادامه زندگی را شکوفا کند. تاب‌آوري درواقع توانایی مقابله با شرایط دشوار و نشان دادن پاسخی انعطاف‌پذیر به فشارهای زندگی روزمره است اما نباید فراموش کرد که این مهارت، ما را در برابر هجوم استرس‌ها واکسینه نمی‌کند، بلکه به ما قدرتی برای مواجهه بهتر به این فشارهای روانی می‌دهد. قدرتی که به مدیریت بحران کمک کرده و ما را برای خروج در سریع‌ترین زمان از این وضعیت آماده می‌کند.
تاب‌آور نیستید؟ می‌توانید این مهارت را کسب کنید!
محققان می‌گویند آدم‌ها با مهارت تاب‌آوری زاده می‌شوند و در طول زندگی، مدام از آن بهره می‌گیرند اما اگر در جریان تجربه‌های زیستی، آن را رشد ندهند و به موقعیت‌های تازه تعمیمش ندهند، تحمل بحران برایشان دشوار و توانشان برای خروج از فاجعه کم می‌شود.
بسیاری از افراد به مدد ظرفیت‌های روانی‌شان با این مهارت به دنیا می‌آیند. بعضی دیگر به‌خاطر بسترهای فراهم در دوران کودکی و بزرگسالی، تاب‌آور می‌شوند اما خبر خوب ما این است که این ویژگی، فقط در انحصار این دو گروه نیست. اگر شما همیشه فردی شکننده و آسیب‌پذیر بوده‌اید، قرار نیست که باقی عمرتان را هم به این سیاق بگذرانید. بلکه می‌تواند مهارت تاب‌آوری را در خود تقویت کرده و برای مواجهه بهتر با بحر آن‌های آتی آماده شوید، چراکه تاب آوری، تا اندازه زیادی آموختنی است.
تابآورها که هستند؟
فرد تاب‌آور کسی است که توانایی برقراي تعادل زیستی روانی در شرایط دشوار را داراست. او با مواجهه فعال با بحر آن‌ها، امکان کاهش آسیب‌ها برای خود و دیگران را فراهم کرده و مدیریت بازسازی زندگی آسیب دیده را در دست می‌گیرد. افراد تاب‌آور، از نظر عاطفی آرامند، هیجانات‌شان را خوب می‌شناسند و توان مدیریت احساسات و هیجانات خود را دارند. بار دیگر تکرار می‌کنیم؛ «مدیریت احساسات»، نه سرکوب و مخفی کردن آن‌ها.
معنای تاب‌آوری این نیست که در زمان روبه‌رو شدن با فاجعه، نباید بترسید، تردید کنید یا غمگین شوید. غم، هراس و افسردگی، واکنش‌های طبیعی هستند که همه آدم‌ها به بحر آن‌های زندگی‌شان نشان می‌دهند اما این را باید بدانید که همه به یک اندازه با این احساسات درگیر نمی‌شوند.
محققان می‌گویند تفاوت چندانی میان مردان و زنان از نظر سطح تاب‌آوری وجود ندارد اما می‌توان گفت که تابآورها در زندگی شخصی‌شان شوخ‌طبعی بالاتر، اعتمادبه‌نفس بیشتر و پیوند‌های عاطفی و خانوادگی قوی‌تری دارند.
فرهنگ اجتماعی و بسترهای خانوادگی، تاثیر زیادی بر تاب‌آور افراد می‌گذارند. جامعه‌ای که جست‌وجوی راه‌های تازه و انتخاب مسیرهای نو در آن یک ارزش است، مردم تاب‌آورتری دارد و در خانوادهای که فرزندان از حمایت عاطفی برخوردارند و به خلاقیت و توانایی آن‌ها برای حل شخصی بحران اهمیت داده می‌شود، سطح تاب‌آوری افراد بالاتر می‌رود.
باکس:
تاب‌آور می‌شوید اگر :-
- روابط نزدیک و مثبتی را با خانواده و دوستان بنا کنید
- توانایی‌ها و نقات قوت خود را بشناسید، آن‌ها را بهبود دهید و به خودتان اعتماد کنید
- احساسات‌تان را بشناسید، به آن‌ها مجال بروز در زمان مناسب را بدهید و هیجانات‌تان را مدیریت کنید
- کمک‌های دیگران را رد نکنید و پذیرای همراهی آن‌ها باشید
- خود را به‌عنوان یک انسان منعطف و قادر به ایجاد تغییر ببینید، نه یک قربانی
- بجای پرهیز از درگیر شدن با موقعیت‌های اضطراب‌آور، راه‌های مقابله با استرس را بیاموزید
- هوای بدنتان را داشته باشید و با انتخاب سبک زندگی سالم، مشکلات جسمی را بر فشارهای روانی نیفزایید
- به دیگران کمک کنید و از این راه مهارت‌های خود در تطبیق با موقعیت‌های جدید را هم افزایش دهید
- به دنبال کسب تعریفی آرامش بخش از خودتان و پیدا کردن معنایی دلپذیر برای زندگی‌تان باشید. کسی شوید که دوست دارید، جوری زندگی کنید که درست می‌دانید
- مدام از راه‌های تازه عبور کنید. چه راه خانه تا محل کار، چه شیوه انجام دادن کارها و چه مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی باشد
- سن‌وسال را بهانه نکنید. تاب‌آوری در هر سنی قابل رشد یافتن است
تابآورها چه تفاوتی با دیگران دارند؟
برای بالا بردن تاب‌آوری‌تان، به فرصت خاص یا بحران ویژه‌ای نیاز ندارید. اگر امروز تاکسی درست در میانه بزرگراه خراب شود و شما بمانید و انبوه ماشین‌هایی که مقابل‌تان نمی‌ایستند چه می‌کنید؟ اگر درست در روز گرمی که لباس ضخیم نپوشیده‌اید، توفان سردی از راه برسد چطور عمل می‌کنید؟ اگر همین امروز نامه عدم نیاز شما به ادامه دادن کارتان در شرکت صادر شود، چطور برای آینده برنامه می‌ریزید؟ یادتان نرود که تاب‌آوری بالا، فقط در زمان روبه‌رو شدن با فاجعه به کار شما نمی‌آید. امروز، دقیقا همان روزی است که به بالا بردن این مهارت نیاز دارید پس سعی کنید این درس‌ها را از زندگی آدم‌های تاب‌آور بگیرید:
- آگاهانه و هشیارانه عمل می‌کنند. آن‌ها ابتدا موقعیت‌ها را می‌شناسند و بعد با آگاهی که از خود و توانایی‌هایشان دارند، راهی برای چیره شدن بر وضعیت خاص ایجاد شده، پیدا می‌کنند.
- آن‌ها همیشه به دنبال عبور از مسیرهای پیش‌بینی‌شده نیستند. ریسک‌پذیرند و مدام با چالش‌های کوچکی دست‌وپنجه نرم می‌کنند که توانشان برای روبه‌رو شدن با چالش‌های بزرگ را بالا می‌برد.
- می‌پذیرند که موانع و مشکلات، بخشی جدانشدنی از زندگی همه انس آن‌ها هستند. تابآورها به موقت بودن خوشی‌ها و سختی‌ها باور دارند و می‌دانند که زندگی مدام در حال تغییر است.
- آن‌ها خودشان را مسئول زندگی خود می‌دانند و مدام دیگران، شرایط، زمین و زمان را برای آنچه که پیش‌آمده سرزنش نمی‌کنند. تابآورها خوب می‌دانند که گاهی قربانی حوادث هستند و گاهی به‌خاطر آنچه در کنترل‌شان نبوده آسیب دیده‌اند اما از آن‌جا که خود را مسئول باقی زندگی‌شان می‌دانند، برای عبور از بحران‌های ایجاد شده، به هر دری می‌زنند.
- این افراد ارتباطات محکم اجتماعی دارند. همیشه در کنار تابآورها، دست‌هایی آماده به خدمت‌رسانی و یاری کردن است. همین شبکه قوی روابط اجتماعی، اعتماد به نفس آن‌ها در زمان روبه‌رو شدن با بحران را بالا می‌برد و امیدشان برای تغییر دادن شرایط را افزون می‌کند. آن‌ها از درخواست کمک کردن ابایی ندارند، همان‌طور که در گذشته به درخواست کمک دیگران پاسخ مثبت و موثر داده‌اند.
- ویژگی مهم این افراد، ارزشمند دانستن خود است. آن‌ها خودشیفته نیستند، به نقاط ضعف‌شان آگاهند و برای کم‌رنگ کردن کاستی‌هایشان تلاش می‌کنند اما آنچه که بدیهی است، این است که نقاط قوت‌شان را هم خوب می‌شناسند و در زمان بحران، از آن‌ها کمک می‌گیرند.
- تابآورها دلبستگی‌های مثبتی دارند که به آن‌ها برای خارج شدن از روزهای سخت انگیزه می‌دهد. خانواده دوست‌داشتنی، روابط عاطفی، محیط خانه خوشایند، کار ارزشمند، شان اجتماعی و ... همه و همه به آن‌ها برای سریع‌تر کردن روند بهبود کمک می‌کنند.
- تمرکز بر تجربیات گذشته، توانایی شما را برای تاب‌آوری بیشتر می‌کند. این‌که از ترکیب چه تجربیات و مهارت‌هایی برای حل این مسئله تازه می‌توانید استفاده کنید، راه شما برای خروج از بحران را کوتاه‌تر می‌کند. گذشته از این، وقتی در کارنامه‌تان مجموعه‌ای از تجربیات موفق را داشته باشید، اعتمادتان به خود در موقعیت‌های پیچیده آتی بالاتر می‌رود.
