تاریخچه هوش مصنوعی
جان مک‌کارتی هوش مصنوعی را این‌گونه توصیف می‌کند: علم و مهندسی برنامه‌های در حال توسعه که واقعا هوشمندانه هستند. درواقع مفهوم هوش مصنوعی از اختراع کامپیوتر هم قدمت بیشتری دارد. هدف هوش مصنوعی در سال‌های نخستین توسعه برنامه بود نه روبات‌ها و موجودات هوشمند. مک‌کارتی رویای ساخت برنامه‌ای را داشت که بتواند بدون دخالت انسان کار کند. وی نسخه‌ای غیرارگانیک از مغز انسان اما هوشمندتر از آن می‌خواست؛ چراکه هوش انسان محدودیت‌هایی دارد.
هوش مصنوعی فلسفه ساده‌ای دارد. هدف ساخت سیستمی است که بتواند هوش و استقلال واقعی را نه فقط در رقابت بلکه در رفتار، ظاهر، یادگیری، تعبیرات و مشاوره هم نشان بدهد. برنامه باید بتواند بدون وابستگی فکر و عمل کند. برخلاف آنچه بسیاری از افراد فکر می‌کنند، هوش مصنوعی همین حالا هم بخشی از زندگی ماست. نیازی نیست که حتما روباتی را در حال عبور از پیاده‌رو ببینیم تا قدرت هوش مصنوعی را باور کنیم. هوش مصنوعی به روبات‌ها، کامپیوترها و مهندسی محدود نمی‌شود. این تکنولوژی تقریبا روی تمام صنایع تاثیر می‌گذارد.
هوش مصنوعی یک نظریه انحصاری در علوم کامپیوتری نیست بلکه فرضیه‌ای چندرشته‌ای است که در مهندسی، ریاضی، زبان‌شناسی، روان‌شناسی و زیست‌شناسی کاربرد دارد. درست است که هوش مصنوعی می‌تواند قدرت نامحدودی داشته باشد اما برای رسیدن به این مرحله راه درازی در پیش رو داریم، هوش مصنوعی فعلی بدون کنترل سازندگان خود قادر نیست کار زیادی انجام دهد. هوش مصنوعی هنوز کامل نیست و هنوز چالش‌های زیادی سر راه این تکنولوژی وجود دارد، بنابراین استقلال و خودمختاری کامل آن یک رویای دوردست محسوب می‌شود.
مرور کلی بر کاربردهای هوش مصنوعی
در سال 1950، آلن تورینگ آزمایشی برای ارزیابی هوش طراحی کرد که بعدها به آزمون تورینگ معروف شد. جان مک‌کارتی نخستین فردی بود که برنامه هوشمندی را در دانشگاه کارنگی ملون توسعه داد. مک‌کارتی خانواده زبان برنامه‌نویسی لیسپ را توسعه داد. دنی بابرو، دانشجویی از دانشگاه ام‌آی‌تی در سال 1964 نشان داد که کامپیوترها قادر به درک زبان‌های طبیعی و حساب هستند. جوزف ویزنبام در سال 1965 یک برنامه تعاملی به نام الیزا را در دانشگاه ام‌آی‌تی توسعه داد که می‌توانست به زبان انگلیسی صحبت کند.
از آن پس ذهن‌های مستعد و درخشان بسیاری به دنبال هوش مصنوعی رفتند. دانشمندان در موسسه تحقیقاتی استنفورد اولین روبات را طراحی کردند که «شیکی» نام داشت. این روبات قادر به حرکت کردن، درک و حل مشکلات بود. در دهه80 میلادی دو روبات دیگر چشم به جهان گشودند: استنفورد کارت یک وسیله نقلیه بود که از کامپیوتر کنترل می‌شد و ارون هم برنامه نقاشی بود. سپس دهه90 میلادی از راه رسید و دنیای تکنولوژی را به کلی تغییر داد.
هوش مصنوعی در میدان عمل
هوش مصنوعی بعد از توسعه یادگیری ماشینی پیشرفت زیادی کرد. یادگیری ماشینی توانست برنامه‌ریزی، استخراج داده، سیستم مبتنی بر استدلال، برنامه‌ریزی چند عامل، خزیدن وب، واقعیت مجازی، درک زبان طبیعی و ترجمه را متحول کند. هوش مصنوعی به بازی‌های ویدئویی هم رسوخ کرد و توانست گری کاسپاروف، قهرمان شطرنج جهان را در سال 1997 شکست دهد.
هوش مصنوعی بخشی از زندگی روزمره ما شده است و همین حالا هم بسیاری از صنایع را متحول کرده است. گوشی‌های هوشمند به لطف هوش مصنوعی به شکل امروزی درآمده‌اند. بيشتر ویژگی‌های تعاملی در گوشی‌های هوشمند دارای سطحی از هوش مصنوعی هستند. اگر بخواهیم به کاربردهای اختصاصی‌تر بپردازیم، متوجه نقش پررنگ هوش مصنوعی در جریان زندگی روزمره می‌شویم. برای مثال دستیارهای هوشمند را در نظر بگیرید الکسا، سیری، دستیار گوگل و بیکسبی همگی با استفاده از هوش مصنوعی توسعه داده شده‌اند.
دستیارهای هوشمند و گوشی‌های همراه نیستند که وجودشان وابسته به هوش مصنوعی است. توانایی فوق پیشرفته دوربین گوشی که می‌تواند پرتره‌های شگفت‌انگیزی بیندازند هم کار هوش مصنوعی است. تراشه‌هایی که در گوشی و دیگر وسایل استفاده می‌شوند به کمک هوش مصنوعی ساخته می‌شوند. باتری‌ها، اپلیکیشن‌ها و اتصالات همگی به هوش مصنوعی وابسته هستند.
هوش مصنوعی در پهپادها، خودروهای هوشمند، ویژگی‌های اتوماتیک در خودروهای معمولی، بازخورد شبکه‌های اجتماعی، سرویس‌های پخش آنلاین ویدئو، ویدئو گیم‌ها، شبکه‌های تبلیغاتی آنلاین، مسافرت و مسیریابی، بانکداری، امور مالی، خانه‌های هوشمند یا سیستم‌های اتوماسیون خانگی و سیستم‌های نظارت و امنیت وجود دارد.
تاثیر هوش مصنوعی بر صنایع
تمام صنایع به‌نحوی تحت‌تاثیر هوش مصنوعی قرار گرفته‌اند. بعضی صنعت‌ها بهترین استفاده را از این تغییر و تحول‌ها می‌کنند در حالی که بعضی دیگر به دشواري خود را با شرایط وفق می‌دهند. صرف نظر از آنچه در آینده اتفاق می‌افتد، انسان باید تاثیرات موج هوش مصنوعی را شناسایی و درک کند.
هوش مصنوعی در حال فتح قله‌های اتوماسیون است و در حال حاضر می‌تواند وظایف معمولی را با سرعت و دقت بیشتری از انسان انجام دهد. بنابراین اکثر وظایفی را که می‌توان به شکل اتومات انجام داد به برنامه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی سپرده می‌شود. صنعت امور مالی و بانکداری یکی از اولین صنایعی بود با تحولات هوش مصنوعی سازگار شد و از مزایای آن استفاده کرد. هوش مصنوعی در قلب معاملات آنلاین قرار دارد، می‌تواند الگوریتم‌های شاخص‌های سهام را مدیریت کند، اقتصاد جهان را بچرخاند، از کلاهبرداری و دزدی جلوگیری کند، امنیت معاملات مالی و مدیریت سرمایه‌گذاری را فراهم کند.
هوش مصنوعی به‌طور گسترده‌ای در صنعت پزشکی استفاده می‌شود. سی‌تی اسکن، اشعه ایکس، ام‌آرآی و آزمایش‌های دیگر به کمک هوش مصنوعی کار می‌کنند. در حال حاضر امکان تشخیص و درمان بیماری با هوش مصنوعی هم فراهم شده است. صنعت خرده‌فروشی و تجارت آنلاین هم به روش‌های زیادی از هوش مصنوعی استفاده می‌کند، از سرویس مشتریان گرفته تا بهینه‌سازی قیمت‌ها تحت‌تاثیر هوش مصنوعی دگرگون شده‌اند. صنعت تکنولوژی هم از هوش مصنوعی به روش‌های متنوعی استفاده می‌کند.
حضور هوش مصنوعی در آموزش عالی نیر پررنگ‌تر شده است. دانشگاه‌ها با استفاده از تکنولوژی‌های آموزشی، دروس پیچیده را ساده می‌کنند تا دانشجویان کمتر خسته شوند. یادگیری ماشینی هم امکان بازخورد سریع را فراهم کرده است. برنامه‌های آنالیز متن به دانشجویان در مرور درس‌ها کمک می‌کنند. از هوش مصنوعی به‌طور گسترده‌ای در مدیریت انرژی، آب و برق استفاده می‌شود. بسیاری از شرکت‌های حوزه انرژی از شبکه‌های دیجیتال، آنالیزگرهای اطلاعاتی، الگوریتم‌های یادگیری ماشینی و اتوماسیون استفاده می‌کنند.
عوارض جانبی هوش مصنوعی بر صنایع
تکنولوژی جهان را تبدیل به جای بهتری برای زندگی کرده است. با این حال تکنولوژی‌های نوین برای بسیاری از صنایع تهدید جدی محسوب می‌شوند. تمام تاثیرات هوش مصنوعی مثبت نیستند. این تکنولوژی تاثیرات منفی زیادی نیز داشته است. صنایع کارگر محور شدیدترین عوارض جانبی هوش مصنوعی را تجربه کردند. شرکت‌های دولتی و خصوصی از مزایای اتوماسیون بهره‌مند می‌شوند اما میزان افرادی که شغل خود را از دست می‌دهند با میزان مشاغل ایجادشده هماهنگی ندارد. هوش مصنوعی شغل‌های جدیدی ایجاد می‌کند اما تعداد آن‌ها برای جبران شغل‌های از دست رفته کافی نیست.
برای مثال کشاورزی را در نظر بگیرید. این صنعت همیشه با کمبود کارگر مواجه بوده است. از پنج دهه پیش تاکنون تمایل افراد به شغل کشاورزی کمتر و کمتر شده است. هوش مصنوعی می‌تواند وظیفه انجام کارهای اتوماسیونی را در صنعت کشاورزی به عهده بگیرد. با این حال همه کارهای یک مزرعه را نمی‌توان به هوش مصنوعی سپرد. ظهور سیستم‌های پیشرفته باعث گسترش شکاف بین کارگران و صنعت می‌شود. این امر می‌تواند بحران جدی را در آینده به ارمغان بیاورد.
سرویس مشتریان یکی از بزرگ‌ترین صنایع جهان به شمار می‌رود. اتوماسیون از سیستم‌های پاسخگوی خودکار گرفته تا شخصی‌سازی سرویس مشتریان براساس تاریخچه هر کاربر منجر به کاهش تعداد افراد مورد نیاز در مراکز تماس، چت آنلاین و دیگر بخش‌ها شده است. اتوماسیون به عیب‌یابی هم نفوذ کرده است، پاسخ مشتریان از سوي روبات‌ها داده می‌شود و حتی راه‌حل مشکلات هم به کمک یادگیری ماشینی و آنالیز اطلاعات ارائه می‌شود. ممکن است تجربه مشتری به‌طور کلی از هوش مصنوعی و برنامه‌های مرتبط با آن اداره شود. مداخله و تعامل انسانی در همه موارد ضروری نیست.
هوش مصنوعی برای بسیاری از صنایع شمشیر دو لبه است. صنعت انرژی و معدن از نمونه‌های بارز این مثال هستند. در حالی که هوش مصنوعی صنعت استخراج، جست‌وجوی نفت و گاز و تدارکات را متحول کرده اما نیاز به نیروی انسانی، محاسبات و تخمین مهندسان را هم کاهش داده است. برنامه‌های هوشمند جایگزین مهندسان، دانشمندان، کاوشگران و کارکنان می‌شود. همه کارها از درک مفهوم گرفته تا اکتشاف واقعی از هوش مصنوعی انجام می‌شود.
شاید این عوارض جانبی از نظر پیشرفت تکنولوژی یا تکامل سیستمی بد نباشد اما اگر شغل‌های از بین رفته و نیروی انسانی بیکار را در نظر بگیریم، متوجه وخامت اوضاع می‌شویم. هوش مصنوعی در صنعت معدن کاربردهای زیادی دارد و در زمینه تحقیق، کنترل و ارزیابی‌ها به زمین‌شناسان کمک می‌کند. این امر به این معناست که به تعداد کمتری نیروی انسانی در این فرآیند نیاز است. به این ترتیب تمایل مردم به این حوزه کاهش می‌یابد و تعداد متخصصان کاهش می‌یابد. از طرفی نمی‌توان مسئولیت تربیت متخصص در یک حوزه خاص را برعهده هوش مصنوعی گذاشت. این پدیده می‌تواند تکامل استعدادها و مهارت‌های انسانی را تحت‌تاثیر قرار دهد.
هوش مصنوعی در صنعت پزشکی تغییراتی ایجاد خواهد کرد که فقط در کتاب‌های علمی تخیلی نوشته شده است. خدمات فناوری اطلاعات، مدیریت، تولید، خرده‌فروشی، توسعه نرم‌افزار، حمل و نقل، امور بانکی و مالی، تجارت الکترونیک از صنایعی هستند که تحت تاثیر هوش مصنوعی تغییرات و تحولات زیادی را تجربه خواهند کرد.
چگونه برای مقابله با تهدیدات هوش مصنوعی آماده شویم؟
بسیاری از حرفه‌ها در حال منسوخ‌شدن هستند. کشاورزها، کارگران، دامداران، کارکنان اداره پست، کارمندان، اپراتورهای ماشین خیاطی، چوپانان، آشپزهای فست‌فودی، اپراتورهای ورود اطلاعات، تایپیست‌ها، فروشندگان و مدیران خدمات نسبت به 20 سال قبل کمتر شده‌اند.
کدام کارها در معرض خطر هوش مصنوعی هستند؟
برای مقابله با تهدید هوش مصنوعی باید آن را درک کنیم و با آن سازگار شویم. آسیب‌های وارده به صنایع و حرفه‌های مختلف یکسان نخواهد بود. بعضی شغل‌ها از بین خواهند رفت اما جای بعض حرفه‌ها امن است. شغل‌های جدیدی هم ایجاد خواهد شد. اگر بخواهیم واقع‌بین باشیم، بسیاری از شغل‌ها در آینده نزدیک منسوخ خواهند شد.
به احتمال 99 درصد بازاریاب‌های تلفنی شغل خود را در آینده‌ای نه چندان دور از دست خواهند داد. تماس‌های خودکار جای آن‌ها را خواهد گرفت. بازاریابی تلفنی فروش مستقیم محسوب نمی‌شود. سطح هوش، مشارکت احساسی و اجتماعی مورد نیاز برای فروش محصولات در بسیاری از بازاریاب‌های تلفنی وجود ندارد. اتوماسیون بهترین جایگزین برای این کار است.
کارمندان دفترداری هم به احتمال 98 درصد شغل خود را از دست می‌دهند. بسیاری از صنایع مدت‌ها قبل دفترداری را کنار گذاشته‌اند. احتمال از دست دادن شغل مدیران جبران خدمات 96 درصد است. به کارمندان پذیرش در جایی نیاز نخواهد بود.
کار پیک‌ها در حال منسوخ شدن است اما بخش کوچکی از آن باقی خواهد ماند تا در صنایع خاصی که برای جابه‌جایی و تحویل مدارک و اسناد به دخالت انسانی نیاز است، خدمت‌رسانی کنند.
دیگر نیازی به اصلاح‌گران متن وجود نخواهد داشت. آنالیزگرهای تحقیقاتی و متخصصان پشتیبانی هم با کاهش شدید شغلی روبه‌رو خواهند شد و 60 درصد یا بیشتر حرفه‌های مرتبط با آن‌ها در خطر از بین‌رفتن است. بیش از نیمی از فروشندگان تبلیغاتی طی 10 سال آینده شغل‌های خود را از دست خواهند داد. بیش از 90 درصد از کارکنان خرده‌فروشی در آینده بیکار می‌شوند.
مشاغل امن‌تر را بشناسید
شغل‌های زیادی وجود دارند در حال حاضر خطری تهدیدشان نمی‌کند. مدیران نیروی انسانی، مدیران فروش، مدیران بازاریابی، متخصصان روابط عمومی، مدیران اجرایی، برنامه‌ریزهای رویداد، نویسندگان، توسعه‌دهندگان نرم‌افزار، ویراستارها و طراحان گرافیکی می‌توانند با خیال راحت به کار خود ادامه دهند. احتمال این‌که هوش مصنوعی بتواند در آینده نزدیک به جای انسان‌ها در این حرفه‌ها مشغول به کار شود، بسیار کم است.
البته شرکت‌ها و صنایعی در این حوزه وجود دارند که عوارض جانبی هوش مصنوعی را تجربه خواهند کرد. برای مثال همه نویسندگان محتوا تولید نمی‌کنند. بسیاری از آن‌ها با محتوای موجود بازی می‌کنند تا چیز جدیدی به وجود بیاورند، برنامه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌تواند از عهده انجام چنین کارهایی بربیاید. هوش مصنوعی حتی می‌تواند بعضي کارها در برنامه‌ریزی رویدادها را انجام دهد.
بارقه امید هوش مصنوعی
براساس بعضی برآوردها، هوش مصنوعی به همان اندازه‌ای که شغل از بین می‌برد، حرفه‌های جدید ایجاد خواهد کرد. در ماه ژوئیه سال جاری گزارش منتشر شد که ادعا می‌کرد هوش مصنوعی می‌تواند بیش از هفت میلیون شغل در انگلستان ایجاد کند، درحالی‌که هفت میلیون شغل را از بین می‌برد. طبق این گزارش مجله فوربس، هوش مصنوعی 58 میلیون شغل جدید ایجاد خواهد کرد. در این گزارش به میزان شغل‌های منسوخ‌شده اشاره‌ای نشده است.
به گفته متخصصان، بيشتر شغل‌هایی که کمتر از 20 دلار در ساعت درآمد دارند به عهده سیستم‌های اتوماسیون گذاشته می‌شوند. بنابراین نیروی انسانی کلانی بدون کار خواهند ماند. کارهای جدیدی که به وجود می‌آیند مطمئنا برای افرادی که درآمدشان کمتر از 20 دلار در ساعت است، طراحی نمی‌شوند. فقط بارقه امیدی نیروی انسانی توسعه مهارتی است. هوش مصنوعی در آینده خود به‌تنهایی یک صنعت می‌شود که برای بسیاری از صنایع دیگر حائز اهمیت است.
شغل‌های جدید هوش مصنوعی در قرن بیست و یکم
هوش مصنوعی درحال‌حاضر شغل‌هایی ایجاد کرده است که تا چند سال قبل وجود خارجی نداشته‌اند. مهندسی یادگیری ماشینی، دانشمند روباتیک و توسعه‌دهنده تجارت هوشمند از جمله حرفه‌های جدیدی است که اخیرا ایجاد شده‌اند. تقاضای روزافزونی برای دانشمندان اطلاعات و دانشمندان تحقیقاتی وجود دارد. تقاضا برای افراد آموزش‌دیده و باتجربه هم قطعا افزایش خواهد یافت. افرادی که مهارت‌های کافی را ندارند باید به فکر به‌روزرسانی مهارت‌های خود باشند.
یادگیری ماشینی در آینده بزرگ‌ترین تولیدکننده شغل خواهد شد. تمام شرکت‌های تکنولوژی و استارت‌آپ‌ها به دنبال مهندسان و آنالیزگرهای یادگیری ماشینی خواهند بود. هوش مصنوعی به برنامه‌نویسی نیاز دارد، بنابراین افرادی که با زبان‌های برنامه‌نویسی آشنایی دارند، نگران آینده شغلی خود نباشند.
