علی شمس اردکانی*
افزایش تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در اواخر دهه 1380، کشور را در واردات بنزین دچار مشکل کرد. به‌طوری که قانون تحریم همه‌جانبه ایران در سال ۱۳۸۹ به تصویب کنگره امریکا رسید و بر اساس این قانون امریکا به هیچ شرکتی اجازه صادرات بنزین و دیگر فرآورده‌های نفتی پالایش شده را به ایران نمی‌داد.
به دنبال این تحریم‌ها و معضلاتی که ایران در واردات بنزین داشت، در آن سال‌ها دولت به توزیع ریفورمیت پتروشیمی‌ها به جای بنزین روی آورد و حتی برای این موضوع جشن خودکفایی برگزار کرد. این درحالی بود که طرح توسعه پالایشگاه ستاره خلیج فارس به عنوان یکی از بزرگترین واحدهای بنزین‌سازی کشور هم از سال 1385 کلید خورده بود و تکمیل آن می‌توانست به خودکفایی واقعی بینجامد. اما تحریم‌ها اجازه واردات قطعات و تجهیزات مورد نیاز این پالایشگاه را هم از ایران سلب کرده بود.
با پیشرفت مذاکرات هسته‌ای، اجرای برجام و قرار گرفتن توسعه این پروژه در اولویت‌های دولت یازدهم، شرایط تغییر کرد و امروز شاهد به تولید رسیدن فاز سوم و کلید خوردن طرح توسعه فاز چهارم آن هستیم. تاکنون هم سه فاز نخست با تولید 12 میلیون لیتر در روز بنزین یورو 5 نه تنها ایران را به خودکفایی واقعی رساند، بلکه از تحریم‌های امریکا مصون و برای کشورمان ظرفیت بالقوه صادرات بنزین ایجاد کرد.
به این ترتیب که میانگین تولید بنزین کشور در حال حاضر بیش از 100 میلیون لیتر و مصرف نیز حدود 78 میلیون لیتردر روز است؛ اما باید با سیاست‌گذاری درست در زمینه مدیریت مصرف سوخت و بخش حمل و نقل، از این فاصله ایجاد شده محافظت کرد. چراکه ظرفیت قدرت دیپلماسی و چانه زنی ایران را در فضای بین‌المللی تقویت خواهد کرد و کشور به واسطه آن می‌تواند ضمن تأمین مطمئن نیاز داخل، برای نخستین بار وارد بازار خرده فروشی بنزین نیز بشود. بازار خرده فروشی بنزین مکان امن تری از بازار نفت برای ایران در این برهه از زمان است. ردیابی محموله‌ها در آن سخت‌تر و تحریم دشوارتر از نفت است.
این ویژگی بی‌شک عملکرد مثلث عبری، امریکایی و وهابی برای تحریم ایران را دچار مشکل می‌کند و پالایش میعانات گازی در این پالایشگاه، سختی صادرات و ذخیره این فرآورده را نیز در فضای تحریمی موجود کاهش می‌دهد.
از این رو به تولید رسیدن فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس و 2 برابر شدن تولید بنزین در کشور طی 5 سال موقعیت خوبی است که باید از آن به بهترین شکل استفاده کرد. هرچند که این موضوع دغدغه جدیدی برای امریکا و دوستان آن خواهد شد.
*رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران
