سرانجام با تصویب شورای عالی ترافیک و شورای شهر تهران، طرح «زوج و فرد» از محدوده طرح‌های کنترلی پایتخت حذف شد. از تابستان سال آینده، این طرح «کاهش آلایندگی» است که به جای
زوج و فرد، تردد در تهران را محدود می‌کند. بر بنای این طرح که تا حدود 5 ماه دیگر اجرا می‌شود، خودروها نه براساس پلاک زوج و فرد که بر مبنای سهمیه تردد، در سطح محدوده کاهش، مجاز به حرکت هستند. سهمیه تردد برای هر خودروی پلاک تهران، 20 روز و برای خودرویی با پلاک غیر، 15 روز در هر فصل خواهد بود. هم‌اکنون خودروهای پلاک فرد ۲۶ روز و خودروهای پلاک زوج هم ۳۹ روز در هر فصل، مجاز به تردد هستند.
اجرای طرح زوج و فرد در یکسال اخیر با انتقادات زیادی از سوی شهرداری تهران و کارشناسان حمل و نقل روبه‌رو بوده است، آنها صراحتاً از عدم کارآیی این محدوده و حتی مضر بودنش خبر داده و خواستار اجرای طرح جایگزین یا الحاق این محدوده به طرح اصلی ترافیک شده بودند. در آن سو البته این پیشنهادها با مخالفت پلیس و برخی دیگر از کارشناسان مواجه شد. آنها اگرچه موافق حذف محدوده زوج و فرد بودند، اما نگاه درآمدزایی شهرداری بر این محدوده را علت اصرارهای پی در پی حذف این محدوده اعلام می‌کردند. شهردار تهران در آخرین اظهارنظرهایش در حاشیه جلسه دیروز شورای شهر با رد این موضوع و اینکه دغدغه‌اش سلامت شهروندان است نه درآمدزایی تأکید کرد که «آمارها نشان می‌دهد روزهای آلاینده نسبت به سال گذشته ۲۰ درصد کاهش یافته؛ البته باد و باران کمک کرد اما همیشه گفتیم در این بخش درآمد مدنظر ما نیست و می‌دیدید درآمدها نیز کاهش پیدا کرده اما بهتر است به مناسبت ۴۰ سالگی انقلاب اخبار خوب منتشر کنید چرا که نگاه ما پولی نیست.» وی بار دیگر به تأثیرگذار نبودن طرح زوج وفرد در کوتاه مدت اشاره کرد و گفت: «همه اعضای شورا بر این نظر تأکید دارند اما در مورد اینکه چه طرحی جایگزین شود، ساعت‌ها بحث شد و در نهایت به جمع‌بندی رسیدیم اما دقت داشته باشید تا ابتدای تابستان فرصت برای بحث و تبادل نظر و حتی جدل باقی مانده و می‌توانیم در مورد اجرای طرح به جمع‌بندی برسیم.»
افزایش 15 درصدی نرخ پایه طرح ترافیک
معاون شهردار تهران هم در حاشیه جلسه دیروز شورا، اگرچه حرف از تردد رایگان خودروها در 80 روز سال می‌زند، اما در نهایت این سؤال را ایجاد می‌کند که برای 285 روز باقیمانده، چگونه عمل می‌شود؟ علی پیرحسینلو، مشاور او به تمام ابهاماتی که ممکن است به ذهن شهروندان تهرانی رسیده باشد، پاسخ می‌دهد. او در گفت‌و‌گو با «ایران» با بیان اینکه روزهای جمعه را باید از طرح کاهش آلودگی حذف کرد، می‌گوید:
«شهروندان برای ورود به محدوده کاهش، باید عوارض بپردازند. این عوارض آن‌طور که پیرحسینلو می‌گوید نصف مبلغ طرح ترافیک اصلی است. البته برای ساکنان محدوده کاهش، 50 درصد تخفیف مجزا هم در نظر گرفته شده است و برای خودروهایی که معاینه فنی برتر دریافت کنند، هم به جای 20 درصد تخفیفی که امسال ارائه می‌شود، 25 درصد تخفیف پیش‌بینی شده است!»
براین اساس اگر شهروندی بخواهد در طول روزهای دیگر علاوه بر این 20 روز رایگان، تردد کند باید عوارض پرداخت کند. مبلغ این عوارض متغیر است. نرخ‌ها در ساعات اوج و غیراوج با فرمول سابق محاسبه خواهد شد. آیا می‌توان به جای 20 روز در یک فصل، در فصل دیگر 30 روز و در یک فصل 10 روز تردد کرد؟ پاسخ پیرحسینلو به این جواب منفی است. «شهروندان باید سهمیه 20 روز هر فصل را در همان فصل خرج کنند، چراکه قابل انتقال به فصل دیگر نیست!» برای ساکنان محدوده زوج و فرد هم اجازه تردد نیم بها تنها برای یک خودرو صادر شده است و البته تردد قبل از ساعت 8 و نیم صبح و پس از ساعت 17 و نیم بعدازظهر برای آنها رایگان خواهد بود.درسال‌های گذشته هیچ تفاوتی بین ساکنان محدوده و غیرمحدوده وجود نداشت و همین مسأله عدالت اجتماعی در شهر را مورد سؤال قرار داده بود. پیرحسینلو با تأکید بر اینکه محدوده طرح کاهش، همان محدوده زوج و فرد کنونی است و اضافه نخواهد شد، می‌افزاید: «تنها ضوابط حاکم بر این محدوده تغییر خواهد کرد.» نرخ پایه طرح ترافیک برای سال آینده 15 درصد افزایش می‌یابد، اما سهمیه‌ها همچنان پابرجاست. اکنون نرخ عوارض پایه طرح ترافیک 20 هزار تومان است که در صورت اعمال افزایش قیمت حداکثری این مبلغ به 23 هزار تومان می‌رسد. 4 گروه جانبازان، بیماران خاص و معلولان، خبرنگاران و مجموعه‌های باری برای سال آینده نیز مشمول دریافت سهمیه می‌شوند. پیرحسینلو با بیان اینکه سهمیه داران مانند سال گذشته باید هزینه سهمیه خود را بپردازند، تأکید می‌کند: «افرادی که اقدام به خرید سهمیه طرح ترافیک کنند، می‌توانند وارد محدوده کاهش هم بشوند و از این افراد فقط عوارض محدوده اصلی کم می‌شود و این‌طور نیست که برای تردد در دو محدوده، 2 عوارض بپردازند. البته این به شرطی است که ورود فرد به‌صورت قانونی و مجاز باشد.» طرح ترافیک در روزهای پنج شنبه رایگان، اما طرح کاهش مشمول دریافت عوارض می‌شود. بنابراین اگر فردی بخواهد در روز پنج شنبه وارد محدوده اصلی شود، باید عوارض طرح کاهش را پرداخت کند. این درشرایطی است که 20 روز سهمیه خود را کامل پر کرده باشد.
عوارض زوج و فرد قانونی است
اخذ عوارض زوج و فرد از دیگر موضوعات پرمناقشه امسال محسوب می‌شود. از یک سو شهرداری تهران آن را کاملاً قانونی و براساس مصوبه‌ای از شورا می‌داند و از سوی دیگر فرمانداری، پلیس و شورای شهر معتقدند که نباید از این محدوده عوارض دریافت کرد، چراکه اگر کسی به شکل غیرقانونی وارد این محدوده شود، جریمه می‌شود و نباید دوباره مبلغی به‌عنوان بدهی برایش ثبت شود. اما معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری همچنان اعتقاد دارد که عوارض زوج و فرد فعلاً برقرار است.
به گفته وی، در مصوبه سال 98 به‌صورت کاملاً مشخص نوشته شده که کسانی که عوارض خود را پرداخت نکنند در هر دو محدوده باید هم بدهی عوارض را پرداخت کنند و هم جریمه به پلیس بپردازند. البته با پلیس توافق کردیم تا 30 روز به شهروندانی که عوارض خود را پرداخت نکرده‌اند مهلت دهیم و اگر یک ماه بیشتر نسبت به پرداخت عوارض تأخیر داشته باشند، هم بدهی و هم جریمه برای آنان منظور می‌شود.
یوسف رشیدی، کارشناس آلودگی هوا با بیان اینکه دسته‌بندی خودروها براساس تولید آالایندگی قدم مثبتی است، اما نمی‌تواند راهگشای همه مشکلات زیست محیطی تهران باشد، به ایران می‌گوید: کیفیت سوخت، خودروها و توسعه حمل و نقل عمومی در کنار این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد، چراکه تا وقتی در دسترسی به اتوبوس و مترو مشکل داریم، با وجود همه محدودیت‌ها به اجبار به سمت استفاده از خودرو شخصی خواهیم رفت.
وی با تأکید بر سختگیری در معاینه فنی می‌گوید: معاینه فنی پویا و کارآمد از ملزوماتی است که نباید فراموش شود. بویژه در بحث کاتالیست‌ها و تجهیزات مرتبط با آلودگی هوا! و اینکه نباید آلودگی ناشی از موتورسیکلت‌ها را فراموش کرد، چراکه اگر در خودرو شخصی سختگیری شود، مردم به سراغ موتورسیکلت می‌روند و مسأله مهم دیگر تاکسی هاست که نباید در این طرح مستثنی قرار گیرند. البته هم‌اکنون برخورد سختی با خودروهای دودزا صورت می‌گیرد که بسیار مهم است.
