یک ماه از آغاز سال 2019 می‌گذرد و در این مدت تغییرات بازار نفت به نفع کاهش مازاد عرضه بوده است. برخی از اتفاقات حتی در ابتدای سال نقشی در پیش‌بینی‌ها نداشت. مانند تحریم نفت ونزوئلا از سوی امریکا که معادلات بازار جهانی نفت خام را رسماً برهم زد. آخرین اخبار هم از کاهش تولید نفت خام ونزوئلا به زیر یک میلیون بشکه در روز خبر می‌دهد. این درحالی است که ونزوئلا در آخرین ماه سال 2018 حدود یک میلیون و 148 هزار بشکه در روز نفت خام تولید می‌کرد.
اما توافق کاهش تولید نفت خام اوپک و متحدانش نیز همان‌طور که انتظار می‌رفت، در حال اجراست. اگرچه هنوز اوپک آمار رسمی میزان پایبندی کشورهای شرکت‌کننده در توافق کاهش تولید را اعلام نکرده اما نظرسنجی بلومبرگ از مسئولان، تحلیلگران و اطلاعات کشتیرانی نشان می‌دهد که تولید نفت اوپک در ماه ژانویه امسال با 930 هزار بشکه کاهش نسبت به ماه پیش از آن، به 31 میلیون و 20 هزار بشکه در روز رسیده؛ از این رو شدیدترین افت تولید نفت خام سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) طی دو سال اخیر در ماه ژانویه امسال رقم خورده است.
اوپک و کشورهای متحد آن از جمله روسیه در آخرین توافق کاهش تولید خود تصمیم گرفتند که برای 6 ماه نخست سال 2019 میزان عرضه نفت خام شان را 1.2 میلیون بشکه در روز کاهش دهند. ونزوئلا، ایران و لیبی، به‌عنوان 3 عضو از 14 عضو اوپک از این توافق مستثنی شده‌اند، اما همان‌طور که اشاره شد به دلایلی نظیر فشار تحریم‌های امریکا و درگیری‌های داخلی این سه کشور نیز با تغییراتی در حجم تولید و صادرات مواجهند.
لذا می‌توان گفت کشورهای شرکت‌کننده در این توافق 79 درصد به آن پایبند بودند و برای پایبندی کامل، باید تولید روزانه نفت خود را 170 هزار بشکه دیگر کاهش دهند.
عربستان با 450 هزار بشکه در روز کاهش تولید بیشترین سهم را از اجرای این توافق دارد. تولید این کشور به 10 میلیون و 200 هزار بشکه در روز رسیده است. در همین حال عراق بدترین عملکرد را نسبت به سایر اعضای اوپک در پایبندی به توافق جهانی کاهش تولید نفت داشته و در ماه ژانویه امسال، روزانه 4 میلیون و 690 هزار بشکه نفت خام تولید کرده که 180 هزار بشکه فراتر از سهمیه آن بود. به نظر می‌رسد که عراق در حال تصاحب بخشی از بازار نفت خام ایران است.
اطلاعات وزارت انرژی روسیه نیز نشان می‌دهد، تولید نفت این کشور در ماه ژانویه سال ۲۰۱۹ میلادی به ۱۱ میلیون و ۳۸۰ هزار بشکه در روز رسیده که حدود ۳۵ هزار بشکه در روز نسبت به ماه اکتبر سال ۲۰۱۸ میلادی کمتر است. از این‌رو تولید نفت روسیه در ماه ژانویه کاهش یافته، اما هدف تعیین شده در توافق کاهش تولید نفت را محقق نکرده است. طبق توافق جهانی کاهش تولید نفت (میان کشورهای عضو و غیرعضو اوپک)، روسیه تعهد کرده است تولید نفت خود را در سه ماه نخست سال ۲۰۱۹ میلادی، حدود ۲۳۰ هزار بشکه در روز نسبت به ماه اکتبر سال ۲۰۱۸ میلادی کاهش دهد.
سرنوشت مازاد عرضه بازار
بر اساس آخرین برآوردهای مؤسسات تحقیقاتی در حوزه انرژی میزان مازاد عرضه نفت خام در سال 2019 حدود 1.3 میلیون بشکه در روز است. توافق کاهش تولید اوپک و متحدانش به طور طبیعی قادر است که 1.2 میلیون بشکه از این مازاد عرضه را از بازار خارج کند. حتی کشورهای شرکت‌کننده در این توافق وعده داده‌اند که در صورت نیاز توافق را برای نیمه دوم سال 2019 نیز تمدید خواهند کرد. اما در مورد تولید نفت خام ونزوئلا با توجه به بحران‌هایی که این کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند، نمی‌توان پیش‌بینی بلند مدتی ارائه داد. سرنوشت تحریم‌های امریکا علیه نفت خام این کشور و وضع تولید و صادرات آن بستگی زیادی به سرانجام درگیری‌های سیاسی داخلی آن دارد. با ادامه روند فعلی، شرایط بازار تا اندازه‌ای به نفع ایران نیز خواهد بود.
در این باره مرتضی بهروزی فر، عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی ایران معتقد است: «با توجه به معافیت‌های 6 ماهه‌ای که امریکا به خریداران نفت خام ایران داده است، اگر تحریم نفت ونزوئلا از سوی امریکا ادامه دار باشد، ایران می‌تواند به تمدید دوره معافیت‌ها امیدوار باشد. چراکه بازار به نفت خام ایران نیاز خواهد داشت. البته فراموش نکنیم که توافق کاهش تولید اوپک و متحدانش یک تهدید در مقابل فرصت ایجاد شده است. به طوری که نشان می‌دهد ظرفیت تولید مازاد نفت خام وجود دارد و حتی بدون بخشی از تولید نفت ونزوئلا و ایران میsتوان نیاز بازار را تأمین کرد.»
او در گفت‌و‌گو با «ایران» ادامه داد: «البته با وجود کاهش تولید برخی از کشورها هنوز مازاد عرضه نفت خام وجود دارد و در دو هفته اخیر بحران‌های ونزوئلا بیشتر روی بازار تأثیر روانی داشت و به همین خاطر هم شاهد رشد قیمت‌ها بودیم. قیمت نفت خام الان در محدوده 62 دلار برای هر بشکه است و بعید می‌دانم که با وجود این تحریم‌های جدید، قیمت‌ها برای مدت طولانی به بالاتر از 70 دلار برای هر بشکه برود. فراموش نکنیم که پیش بینی ها از رشد اقتصاد جهانی در سال 2019 نیز چندان امیداورکننده نیست.»
بهروزی فر درباره تولید نفت خام امریکا در غیاب نفت خام اعضای اوپک نیز اظهار کرد: «سال‌ها پیش زمانی که از تولید نفت خام غیرمتعارف امریکا صحبت می‌کردیم، تولید این نفت در قیمت‌های بالاتر از 80 دلار صرفه اقتصادی داشت. اما الان اگرچه هنوز بحث قیمت مطرح است ولی به خاطر پیشرفت تکنولوژی، تولید نفت غیرمتعارف امریکا در قیمت‌های کمتر از 50 دلار نیز توجیه دارد. توسعه و تولید این نفت، استراتژی اصلی امریکا در بخش انرژی است و بعید نیست که برای تحقق این هدف علاوه بر به روز کردن تکنولوژی‌های تولید، دست به اقدامات سیاسی نیز بزنند.»
