بی‌تردید یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصاد ایران در چند دهه گذشته پدیده تورم است. ‌این معضل اقتصادی رشد اقتصاد، سرمایه‌گذاری، اشتغال، توزیع درآمد و حتی مسائل سیاسی و اجتماعی یک کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد و ریتم زندگی همه شهروندان را در دست می‌گیرد.

طی چند دهه اخیر نرخ تورم دو رقمی دست به گریبان اقتصاد ایران بوده است، به همین دلیل کارشناسان اقتصادی جهت مهار و کنترل تورم راهکارهای بسیاری را پیشنهاد داده‌اند این در حالی است که تاکنون هیچ‌کدام از برنامه‌های پیشنهادشده نتوانسته تورم را به زیر 10 درصد هدایت کند و رقم‌های اعلام‌شده برای این شاخص اقتصاد با تورم یک‌رقمی را غیرقابل قبول کرده است.

این معضل اقتصادی هزینه‌های بسیاری را برای شهروندان به همراه داشته است چراکه تورم باعث کاهش نرخ رشد اقتصادی، کاهش سطح رفاه عمومی، تغییر توزیع درآمد و رفاه در جامعه می‌شود. تورم، این شاخص اقتصادی به راحتی برای افراد جامعه قابل درک است، کافی است سری به بازار بزنیم و ببینیم که قیمت‌ها نسبت به سال قبل افزایش داشته‌اند، آنگاه معنی تورم را متوجه می‌شویم. بنابراین لمس هزینه‌های تحمیل شده، زندگی ایران در تورم یک رقمی را به رویایی دور از دسترس تبدیل می‌کند، رویایی که واقعیت بسیاری از کشورها است.

بررسی‌ها حاکی از آن است که در حال حاضر در بین ۱۹۳ کشور بزرگ و کوچک جهان، نرخ تورم تنها در ۲۲ کشور (معادل ۱۱ درصد از کشورهای جهان) بالاتر از عدد ۱۰ است. ونزوئلا با نرخ تورم ۲۳۸۵ درصدی در رتبه اول قرار دارد. پس از این کشور، زیمباوه با نرخ تورم ۳۱۹ درصدی در رتبه دوم و سودان نیز با نرخ تورم ۸۱/۳ درصدی در رتبه سوم قرار دارد. آرژانتین با نرخ تورم ۴۲/۴ درصدی، سورینام با نرخ تورم ۲۷/۹ درصدی و یمن نیز با نرخ تورم ۲۶/۷ درصدی در رتبه‌های چهارم تا ششم قرار دارند و ایران نیز در این تقسیم‌بندی رتبه هفتم را دارد. این در حالی است که نرخ تورم در ۵۷ کشور بزرگ و کوچک جهان کمتر از یک درصد است. ژاپن، سوئد و فنلاند از جمله کشورهایی هستند که تورم صفر و منفی دارند. حال این پرسش مطرح می‌شود که چه عواملی طی چند دهه اخیر باعث افزایش سرسام‌آور نرخ تورم در ایران شده است؟

در این راستا علی مروی، کارشناس اقتصادی صداوسیما با اشاره به عوامل موثر در افزایش تورم به «ابتکار» گفت: ادبیات اقتصاد، تورم را یک پدیده پولی تعریف می‌کند که برای کنترل آن باید انضباط پولی وجود داشته باشد. به عبارتی دیگر اگر حجم پول در کشور زیاد شود و از سوی دیگر تولید افزایش پیدا نکند تورم به وجود خواهد آمد. اما تورم یک تعریف ساده‌تر دارد، در شرایطی که دولت‌ها با کسری بودجه مواجه باشند برای جبران آن به استقراض از بانک مرکزی روی‌ می‌آورند، این کار حجم نقدینگی را افزایش می‌دهد و نقدینگی به وجود آمده موجب بالا رفتن تقاضا می‌شود و هنگامی که تقاضا بالا باشد ما شاهد گرانی خواهیم بود. این تحلیل درستی از شکل‌گیری تورم در اقتصاد است، اما یک واقعیتی وجود دارد که کمتر به آن توجه می‌شود، درست است که تورم یک پدیده پولی است و ماهیتی پولی دارد اما تنها به مسائل مالی ختم نمی‌شود. به عنوان نمونه بخشی از تورمی که ایران طی سال‌های اخیر با آن مواجه بود به تحریم‌ها باز می‌گردد، طبیعتا تحریم‌ها قسمتی از اقتصاد را تحت تاثیر قرار داده است.

این کارشناس اقتصادی فساد را یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش نرخ تورم دانست و در این‌باره گفت: مسئله دیگری که بر افزایش تورم نقش دارد میزان فساد اقتصادی است. هرگاه فسادی رخ دهد یعنی مقداری از منابع کشور هدر می‌رود و جبران هدر رفتن منابع کشور یعنی افزایش تورم و تحمیل فشار بر افراد جامعه. بنابراین مسائل گوناگونی در افزایش تورم نقش دارد.

مروی در ادامه صحبت‌هایش در پاسخ به این پرسش که چگونه تورم را کنترل کنیم، گفت: انضباط پولی و کنترل حجم نقدینگی مهم‌ترین راهکاری است که تمام کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی به آن اشاره دارند. علاوه ‌بر آن باید با روش‌های موثری مانع از بروز فسادهای اقتصادی شد، از سوی دیگر جلوگیری از افزایش نرخ ارز می‌تواند راه‌حل مناسبی برای کنترل تورم باشد، این در حالی است که افزایش بهره-وری تولید نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین باید از مکانیزم‌های غیرپولی برای تامین کالاهای اساسی افراد جامعه استفاده کرد تا حدودی جلو افزایش قیمت‌ها گرفته شود.

وی با بررسی وضعیت اقتصادهایی که تورم صفر و یا منفی دارند، ادامه داد: افزایش قیمت موجب می‌شود که بنگاه‌های اقتصادی انگیزه افزایش تولید داشته باشند. هنگامی که یک کشور تورم صفر و یا منفی دارد انگیزه تولیدکنندگان برای بالا بردن سطح فعالیت‌شان کاهش پیدا می‌کند. در این کشورها تورم ساختگی و یا دستوری ایجاد می‫کنند تا تولیدکنندگان انگیزه تولید داشته باشند. تحریک عرضه از سوی تولیدکنندگان با تورم‌های ساختگی از جمله راهکارهایی است که کشورها با تورم صفر و یا منفی در دستور کار قرار می‌دهند.

این کارشناس اقتصادی در پایان افزود: واقعیت این است که نه تورم صفر و منفی مطلوب است و نه تورم‌های وحشتناکی که کشور ما تجربه می‌کند. در اقتصاد یک نرخ طبیعی تورم وجود دارد که می‌گوید با توجه به شرایط اقتصاد، اجتماعی و سیاسی هر کشور، اقتصاد یک نرخ تورم طبیعی دارد. آنطور که گفته می‌شود حدودا نرخ 3 تا 4 درصد می‌تواند برای اقتصادها مطلوب باشد، به عبارتی دیگر تورم کمتر از نرخ مطلوب رکود را به همراه خواهد داشت و بیشتر از آن بحران‌آفرین می‌شود. بنابراین کشورها باید به دنبال راهکاری باشند تا اقتصاد را به نرخ مطلوب تورم برسانند.

منبع: ابتکار