قلم‌نیوز:هرچند که اختلاف میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره دسترسی به دو مکان مدنظر آژانس اصلی‌ترین دلیل سفر گروسی به تهران عنوان شده و مقام‌های متفاوت کشورمان در سه روز گذشته تاکید کردند که این سفر هیچ ارتباطی به درخواست ایالات متحده برای فعال‌سازی مکانیسم بازگشت قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران ندارد اما ارتباط هرچند غیرمستقیم پرونده ایران در شورای حکام آژانس با آنچه در صحن شورای امنیت در جریان است، برهیچ کس پوشیده نیست.  رافائل گروسی در حدفاصل دو جلسه دوره‌ای شورای حکام به تهران آمد.  هرچند که در جلسه پیشین این شورا ایران با تصویب قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی حاضر در برجام (بریتانیا، فرانسه و آلمان) محکوم شناخته شد اما به نظر می‌رسد که در جلسه آتی که در ماه سپتامبر برگزار خواهد شد از رویه مشابه خبری نباشد و نتیجه رایزنی‌های دو روز اخیر گروسی در تهران به خروج ایران و آژانس از بن بست منتهی شده باشد.  

اختلاف میان ایران و آژانس بین‌المللی از حوالی تابستان گذشته آغاز شد.  زمانی که آژانس با استناد به اسنادی که اسراییل ادعای دسترسی به آنها را داشت درخواست برای بازدید از دو مکان در ایران (اطراف تهران و اطراف اصفهان) را مطرح کرد.  درخواست‌هایی که بلافاصله با پاسخ منفی ایران روبه‌رو شدند. ایران از همان ابتدا تاکید داشت که آژانس در حال بدعت‌گذاری خطرناکی است و این در حالی است که این نهاد فنی هسته‌ای همواره هرگونه خط‌گیری سیاسی را رد کرده و تاکید داشته که اسناد جاسوسی را به عنوان مرجع و مبنای گزارش‌های فنی خود درباره کشورها قبول ندارد.  با این‌همه پروسه‌ای که برای انتخاب گروسی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش رفت و لابی شدید ایالات متحده برای این انتخاب، پیش‌بینی روزهای سخت در رابطه میان تهران و آژانس را آسان کرده بود.

در حالی که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده سیاست فشار حداکثری علیه ایران را دنبال می‌کرد، رفیق شفیق او بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم اسراییل هم تلاش برای تهدیدسازی دوباره از برنامه هسته‌ای ایران از کانال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را پیش برد. نتیجه تلاش‌های اسراییل و امریکا، قطعنامه‌ای بود که در جلسه اخیر شورای حکام علیه ایران تصویب شد و از تهران به دلیل عدم همکاری در صدور مجوز بازرسی برای آژانس انتقاد کرد.  پس از صدور این قطعنامه بر همه عیان بود که ایران و آژانس باید راهی برای حل و فصل این اختلاف بیابند چرا که در غیراین‌صورت انتقال پرونده ایران از شورای حکام به شورای امنیت کار سختی برای امریکا نخواهد بود خاصه آنکه این کشور از بهانه کافی برای این ارجاع هم برخوردار است.  

به گفته منابع آگاه ایرانی، چین و روسیه که در جلسه شورای حکام به قطعنامه ضدایرانی رای منفی داده بودند از ایران خواستند که به منظور پرهیز از خارج شدن پرونده از مدیریت دو طرف، به سازوکاری مرضی‌الطرفین بیندیشد و همزمان کشورهای اروپایی حاضر در برجام هم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برای رسیدن به نقشه راهی جدید برای حل و فصل این اختلاف با تهران ترغیب و تشویق کردند.  

پس از قطعنامه شورای حکام علیه ایران هرچند که موضوع قطعنامه ارتباط مستقیمی با برجام و تکلیف‌های برجامی ایران نداشته و برمبنای اسناد ادعایی اسراییل درباره برنامه هسته‌ای ایران بود اما انتقادها در داخل از نحوه برخورد آژانس با ایران در شرایطی که تهران بیشترین میزان همکاری را با این نهاد در سال‌های گذشته از اجرای برجام داشته، نشان از حساسیت داخلی ماجرا داشت.  آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درحالی درخواست دو دسترسی برای راستی‌آزمایی ادعاهای ایران درباره فعالیت‌های هسته‌ای در گذشته را داشت که ایران و آژانس در سال ۲۰۱۵ در سایه پیشبرد یک توافق نقشه راه پرونده ابعاد احتمالا نظامی برنامه هسته‌ای موسوم به پی‌ام دی را بسته بودند.

 لذا بازگشایی مجدد این پرونده می‌تواند هم برای ایران و هم برای بازماندگان در برجام که یک بار شاهد مختومه شدن این پرونده بودند، پردردسر باشد.  برهمین اساس زمانی که ایران و آژانس گفت‌وگو در این زمینه را به منظور پرهیز از وخیم‌تر شدن اوضاع آغاز کردند احتیاط طرف ایرانی این بود که این رایزنی‌ها منجر به بازشدن مجدد پرونده پی‌ام دی نشود.  همزمان ملاحظه دیگر طرف ایرانی این بود که اسناد اسراییلی نباید مبنای کار قرار بگیرند و البته که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا می‌کند مبنای تحقیق اسناد اسراییلی بوده اما در ادامه این نهاد فنی به مدارک تکمیلی مستقل بیشتری درباره فعالیت مشکوک در دو مکان درخواست شده در ایران دست یافته است.  

 از سوی دیگر، ایران باید مطمئن می‌شد که قرار نیست در روندی مادام‌العمر به سوال‌های بی‌شمار آژانس درباره فعالیت‌های هسته‌ای در گذشته پاسخ بدهد چرا که در این‌صورت آژانس می‌توانست هر چند ماه یک بار یکی از ۵۰ هزار سند ادعایی اسراییل را روی میز بگذارد.  البته که مقام‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا می‌کنند که سوال‌های مطرح شده درباره دو مکان جدید در ایران درباره فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان در گذشته نیست بلکه طبق قواعد آژانس و پادمان، این نهاد فنی می‌تواند از هر مکانی که درباره آن گزارش وجود مواد شده باشد بازدید کند.  به گفته یک منبع آگاه، از میان ۵۰ هزار برگ سندی که نخست‌وزیر رژیم اسراییل ادعا می‌کند از داخل ایران دزدیده است تنها سه سند به دلیل پیوند آنها به وجود مواد قابلیت بررسی مجدد از سوی آژانس را دارند و مابقی مدارک به این دلیل که مشمول پرونده پی‌ام دی می‌شوند در سایه مذاکرات برجام مختومه شده و آژانس نمی‌تواند مجددا آنها را در دستور کار برای بررسی قرار بدهد.  

براساس این سه ملاحظه بود که ایران رایزنی‌های فشرده با آژانس را آغاز کرد.  در نتیجه این رایزنی‌ها دو طرف به پیش‌نویس بیانیه‌ای برای همکاری دست یافتند که به گفته منابع آگاه تمام درخواست‌های ایران در آن لحاظ شده بود.  پس از آنکه این پیش‌نویس به تایید طرف ایرانی رسید، سفر رافائل گروسی به تهران صورت گرفت.  با این‌همه در جریان رایزنی‌های فشرده گروسی با علی‌اکبر صالحی و محمد جواد ظریف، رییس سازمان انرژی اتمی و وزیر خارجه در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه، تیم مذاکره‌کننده ایران تمام تلاش خود را به کار گرفت تا در متن بیانیه تمام خواسته‌های ایران برای عدم ارجاع موضوع به پرونده پی‌ام دی و همچنین اعلام پایان روند سوال از ایران از سوی آژانس قید شود.  گروسی ساعاتی پیش از ترک تهران با حسن روحانی، رییس‌جمهور هم دیدار کرد.  دیداری که در آن روحانی بر لزوم پایبندی آژانس به اصل بی‌طرفی و استقلال رای تاکید کرده و همچنین هشدار داد که ایران زیر بار زور در پرونده هسته‌ای نمی‌رود.  

نتیجه رایزنی‌های فشرده هیات ایرانی در وین و تهران در چندهفته گذشته و به خصوص در دو روز اخیر منجر به مسدودسازی مسیر ضدایرانی وین -  نیویورک شد.  مطلوب دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو این بود که سپتامبر را به ماه سختی برای ایران از وین تا نیویورک تبدیل کنند.  از آنجا که مخالفت با اعطای دسترسی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قاموس این نهاد خط قرمزی است که کشور عبورکننده از آن باید با تبعاتش روبه رو شود، آژانس می‌توانست ولو با اهداف سیاسی پرونده ایران را در نشست ماه سپتامبر شورای حکام به شورای امنیت گزارش بدهد.  این پرونده نیز به دو پرونده موجود ایران در شورای امنیت یعنی لغو تحریم تسلیحاتی ایران در پایان مهرماه و تلاش تاکنون نافرجام امریکا برای بازگرداندن قطعنامه‌های پیشین علیه ایران اضافه می‌شد.  این اتفاق در شرایطی که سیاست‌های ایران تاکنون منجر به منزوی شدن امریکا در شورای امنیت شده می‌توانست ضربه راهبردی به منافع ایران آن‌هم تنها چند هفته مانده به برداشته شدن محدودیت در خرید و فروش تجهیزات نظامی از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد باشد.  لذا تیم ایران در ادامه تدبیری که در سه سال و نیم اخیر نشان داده با تفاهم با آژانس مانع از تحقق هدف امریکا و متحدانش که تبدیل کردن پرونده ایران به پرونده‌ای قابل بررسی در شورای امنیت بود، شدند.  

یک منبع آگاه در این باره به «اعتماد» می‌گوید: ایران توانست با یک تیر دو نشان بزند.  هم از پیشروی تهدید از صحن شورای حکام به شورای امنیت جلوگیری کند و هم از فرصت مذاکره با آژانس برای بستن سایر ادعاهای مطرح شده از سوی اسراییل علیه ایران استفاده کند.  

نگاهی به بیانیه مشترک ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که روز گذشته منتشر شد نشان می‌دهد که تهران توانسته در نتیجه رایزنی با آژانس مشروعیت و مقبولیت قریب به ۵۰ هزار سند ادعایی اسراییل را زیر سوال برده و تنها به دو مورد که اتفاقا ربطی به فعالیت‌های هسته‌ای ایران در گذشته نداشتند، دسترسی برای راستی‌آزمایی بدهد.  متن این بیانیه نشان می‌دهد که رافائل گروسی با سفر به تهران به پایان روند سوال‌های آژانس از ایران اذعان کرده است.  اقدامی که به خلع سلاح اسراییل و امریکا در زمین بازی ضدایرانی که چیده‌اند، منتهی شد. 

منبع: اعتماد