در يك ماه گذشته از 19 ارديبهشت 99، بعد از زمين‌لرزه‌هاي دماوند و به ويژه در روزهاي بعد از زلزله اصلي 19 ارديبهشت و پس‌لرزه 7 خرداد 99 روي گسل مشا در شمال دماوند، بحث در مورد احتمال رخداد زمين‌لرزه شديد بعدي در همين قطعه گسل مشا يا قطعه‌هاي مجاور آن بالا گرفت. به ويژه آنكه رخداد هر زلزله شديد روي سامانه گسل مشا بر شهر تهران اثر مي‌گذارد و بر تمامي شهرستان‌هاي ديگر استان تهران اثر مخرب خواهد داشت.

12 شهرستاني كه غير از تهران جمعيتي بيش از 100 هزار نفر تا 800 هزار نفر دارند عبارتند از: شهرستان شهريار با حدود 800 هزار جمعيت در سال 99 و اسلامشهر، بهارستان، ملارد، پاكدشت، ري، قدس، رباط‌كريم، پرديس قرچك، ملارد، دماوند كه اين آخري در سال 99 بالغ بر 150 هزار نفر جمعيت دارد. گسل مشا با طولي بيش از 180 كيلومتر از ناحيه شمال شرقي تهران و شمال كوه‌هاي توچال مي‌گذرد و در غرب به گسل طالقان مي‌پيوندد. در انتهاي قطعه شرقي گسل مشا محل تغيير روند گسل مشا (شمال غرب – جنوب شرق) به پهنه گسل فيروزكوه (شمال شرق- جنوب غرب) در حدود 25 كيلومتري جنوب غربي فيروزكوه و 100 كيلومتري شمال سمنان قرار دارد.

مهم‌ترين زمين‌لرزه‌هايي كه به گسل مشا نسبت داده شده‌اند، زمين‌لرزه 1830ميلادي دماوند-شميرانات است كه بزرگاي آن 7.2 برآورد شده و همچنين احتمالا زمين‌لرزه 958 ميلادي ري-طالقان كه بعضي پژوهشگران وقوع آن را به گسل مشا نسبت مي‌دهند. (البته بعضي ديگر از تحقيقات اين زلزله بزرگ را به گسل طالقان مربوط مي‌داند).

به هر حال براي زمين‌لرزه 958 ري - طالقان بزرگايي 7.8 برآورد شده است. پس از زمين‌لرزه 29 آذر 96 نيز با بزرگاي 5.2 در ملارد كه حدود بيست ميليون نفر آن را حس كردند، توجه زيادي به گسل شمال تهران شد. اين گسل به محدوده شمالي تهران از قنات كوثر و استخر و باغ اناري در شمال تهرانپارس و به سمت گردنه قوچك ادامه دارد.

در سوهانك و ازگل عملا در تمامي دامنه‌ها و كوهپايه‌ها ساختمان‌هاي بلند و آپارتمان ساخته شده است، در ولنجك در ارتفاعي بالاتر از پاركينگ تله‌كابين توچال روي شيب و در حريم رودخانه ولنجك ساخت و ساز شده، در سعادت‌آباد عملا تمام مرز كوهپايه با ساختمان پوشيده شده، در محدوده شمال پونك و حصارك (به ويژه محدوده دانشگاه آزاد اسلامي، واحد علوم و تحقيقات) و نيز شهرك نفت تمامي دامنه‌هاي لغزشي روي پهنه گسل شمال تهران را پوشانده و در كن نيز در شمال غرب تهران در كل محدوده پاي دامنه‌هاي شمال روستاي كن كه امروزه ديگر اثري از آن روستاي ييلاقي نمانده است.

بنابراين عملا مي‌بينيم كه پهنه گسل شمال تهران در محدوده شهر تهران قرار گرفته است. محدوده مرز بين كوه و دشت در تمام شمال تهران محدوده گسل شمال تهران است. سه گسل اصلي تهران شامل گسل شمال تهران و پهنه گسل‌هاي جنوب تهران، شامل گسل كهريزك، گسل ايوانكي و روند اصلي گسل‌هاي داخل شهر تهران كه به عنوان راندگي‌هاي پيشاني پهنه گسل شمال تهران در سطح زمين رخنمون دارند، شامل گسل نياوران و گسل پرديسان است كه قطعات مختلف آن به نام‌هاي گسل طرشت و گسل چيتگر و گسل بزرگراه همت شناخته مي‌شوند. گسل شمال تهران از محل تلاقي با بخش مركزي گسل مشا در محل روستاي كلان در شمال شرق لواسان در 35 كيلومتري شمال شرق تهرانپارس شروع مي‌شود و به شهر لواسان و سپس لشكرك و گردنه قوچك و سپس سوهانك مي‌رسد. اين روند تا دارآباد و كاشانك و نياوران و دربند و سعدآباد و سپس ولنجك و تا فرحزاد و حصارك و كن و از آنجا به سوي غرب تا وردآورد امتداد مي‌يابد.

اين گسل در مسير خود از محلات شهيد محلاتي و ميني‌سيتي، زعفرانيه، نياوران، تجريش، آجودانيه، الهيه و فرمانيه عبور مي‌كند. گسل‌هاي محموديه، قيطريه، نارمك، داووديه و تلويزيون و قنات كوثر از ساير گسل‌هاي فرعي در محدوده نيمه شمالي شهر تهران هستند. توان لرزه‌زايي گسل شمال تهران به طول 90 كيلومتر زلزله‌اي با بزرگاي 7 است ولي شواهدي كه در زمينه اين گسل از جمله وقوع زمين‌لغزش‌هاي بزرگ كلوگان (اوشان) و سولقان (در شمال غرب تهران در 10 كيلومتري شمال كن) در فراديواره گسل شمال تهران وجود دارد، توان لرزه‌زايي آن را در حد 7.5 نيز مي‌تواند نشان دهد.

زماني گسل را مي‌توان به عنوان يك قطعه گسل در نظر گرفت كه كل طول آن در يك اتفاق زلزله بتواند گسيخته شود، به عنوان مثال يك سامانه گسلي مانند سامانه گسله زاگرس از حاجي‌آباد بندرعباس تا مريوان در استان كردستان در مرز كوه‌هاي زاگرس طول حدود 1000 كيلومتر دارد، در يك رويداد منفرد زمين‌لرزه نمي‌تواند گسيخته شود و عملا قطعات مختلف آن در رويدادهاي مختلف و مجزاي زلزله در طول‌هاي كوچك‌تر، مثلا 80، 100، 120 كيلومتري در گذشته گسيخته شده است.

اينكه گسلي بتواند در يك زلزله، به طول حدود هزار كيلومتر گسيخته شود، زلزله‌اي با بزرگاي حدود 9 مي‌تواند ايجاد شود و اين عملا يك فاجعه بزرگ خواهد بود ولي پژوهش‌ها روي زلزله‌هاي ايران نشان مي‌دهد گسل‌هايي كه در پوسته قاره‌اي وجود دارند در بيشتر موارد چنين زلزله‌اي نداشته‌اند، بلكه سامانه‌هاي گسلي طويل مشتمل بر چندين قطعه گسلي هستند كه هر كدام داراي طول‌هاي مختلف مثلا 100، 70 و 60 كيلومتر است و در مجموعه و در كنار و در امتداد هم كل روند هزار كيلومتري اين سامانه گسلي را شكل مي‌دهد ضمن آنكه مثلا اين 15 قطعه هر كدام داراي فعاليت و توان لرزه‌زايي متفاوت هستند.

بر اين اساس بيشينه توان لرزه‌زايي بزرگ‌ترين قطعات گسلي در استان تهران زمين‌لرزه‌هايي با بزرگايي بين 7 تا 7.8 مي‌توانند ايجاد كنند.