موسیقی اقوام بخشی از هویت ما ایرانی‌هاست و ظرفیت قابل توجهی را در ارتباط با دیپلماسی فرهنگی ما دارد. به گونه‌ای که می‌توانیم توسط موسیقی اقوام به نحوی یک ارتباط فعال با جهان پیدا کنیم.

با این حال مدتی است که به دلیل سیاست‌های متولیان موسیقی و به دنبال آن تغییر ذائقه مردم، این نوع از موسیقی آن‌طور که باید و شاید مورد توجه قرار نمی‌گیرد و اجرای آن به جشنواره‌ها محدود شده است. این وضعیت تا آنجا پیش رفته که برخی از کارشناسان از کم‌رنگ شدن و حتی مرگ موسیقی نواحی سخن به میان می‌آورند.

از طرفی چند وقتی است که در ایستگاه‌های مترو به صورت سازمان‌دهی شده، نمونه‌هایی از اجراهای موسیقی نواحی را شاهد هستیم که اتفاقا از سوی مردم مورد استقبال هم قرار می‌گیرند؛ این اجراها در مقابل و شاید در کنار موسیقی خیابانی قرار می‌گیرد که به صورت خودجوش توسط جوان‌ها در خیابان‌ها اجرا و اغلب هم از سازهای غربی در اجرای آنها استفاده می‌شود.  

در همین راستا در مصاحبه پیشین ایسنا با علی مغازه‌ای کارشناس موسیقی اقوام بیان شد که دولت باید اجرای خیابانی موسیقی اقوام را به حال خودش بگذارد و آن را دستکاری نکند.

این بار پای صحبت‌های رضا مهدوی ـ کارشناس موسیقی ـ نشستیم تا نظر او را درباره اجرای موسیقی اقوام در محل‌هایی مانند ایستگاه مترو که توسط نهادهای دولتی برگزار می‌شود، جویا شویم.

او گفت: چون موسیقی خیابانی خودجوش و از فرامین دولتی جداست، مردم در هر سبکی که باشند از آن استقبال می‌کنند. اتفاقا باید بلوچ‌ها، خراسانی‌ها، لرها، بوشهری‌ها و ... بیایند و در بخش موسیقی اقوام اجرا کنند. این امر باعث می‌شود بچه‌های ما موسیقی نواحی را از نزدیک گوش کنند و با آن آشنا شوند؛ چراکه در تلویزیون هیچ امکانی برای نشان دادن ساز وجود ندارد و آنقدر که بچه‌هایمان حتی در استان‌ها و شهرستان‌ها گیتار و پیانو را در فیلم‌های سینمایی می‌بینند و می‌شناسند، تار و تنبک را نمی‌شناسند.

این کارشناس موسیقی اظهار کرد که موسیقی خیابانی به هویت‌سازی و احیای درست فرهنگ موسیقایی در ژانرهای گوناگون برای مردم کمک می‌کند و این امر باید تقویت و حمایت شود.

او با بیان اینکه دولت هیچ‌گاه موسیقی نواحی را حمایت نخواهد کرد، تصریح کرد: اگر دولت حتی توسط شهرداری هم بخواهد نوازندگان خیابانی موسیقی نواحی را حمایت کند، در نهایت باعث متلاشی شدن آنها خواهد شد. پس بهتر است دولت به این دست از موارد دست نزند. بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی باید خصوصی‌سازی را باور کنیم و اجازه دهیم موسسات و افراد حقیقی خودشان خودجوش در بین مردم بیایند و شعائر دینی، ملی، آیینی و اجتماعی خود را به اجرا بگذارند. حال افراد می‌توانند این کار را با نقاشی، طنز، کلام  و  موسیقی انجام دهند. اتفاقا مترو و خیابان‌ها از بهترین مکان‌هایی هستند که می‌توان موسیقی نواحی را به نمایش گذاشت؛ چون در روز میلیون‌ها نفر رفت در آنجا رفت و آمد می‌کنند. از طرفی در حال حاضر به دلیل شرایط بد اقتصادی و اخباری که هر روز درباره اختلاس‌ها می‌شنویم، حضور جماعت موسیقی که به آنها سالن و مجوز داده نمی‌شود، در بین مردم و اجرای رایگان در خیابان، مردم را خوشحال می‌کند و باعث می‌شود احساس آرامش کنند.

مهدوی اظهار کرد که با وجود کارکرد بالای موسیقی خیابانی برای مردم و تأثیر مثبتی که می‌تواند داشته باشند، دولت باید دست این افراد را هم ببوسد که در گرما و سرما فعالیت واقعی می‌کنند.

او اضافه کرد: این نوازندگان خیابانی به معنای واقعی مدیریت موسیقی شهری می‌کنند؛ چراکه مدیران پشت میزهای خود نشسته‌ و سعی می‌کنند «آسته بیایند و آسته بروند» تا موقعیت‌های شغلی آینده‌شان به خطر نیفتد. این نوازندگان افراد حقیقی هستند و مردم نیز سریعا افراد حقیقی را شناسایی می‌کنند و در نهایت از آنها حمایت خواهند کرد.

از این نوازنده سنتور سوال کردیم که چرا با وجود اینکه مردم از اجراهای خیابانی موسیقی نواحی استقبال می‌کنند، ولی از کنسرت‌ها استقبال چندانی نمی‌شود؟ پاسخ داد: چون سالن یک محیط سربسته‌ است و از طرفی هیچگاه برای موسیقی نواحی اطلاع‌رسانی نمی‌شود. برای موسیقی نواحی در سطح شهر بیلبورد زده نمی‌شود، برای آن اسپانسر وجود ندارد و بیشتر کنسرت‌های موسیقی نواحی در خفا و خاموشی برگزار می‌شود. ولی وقتی در خیابان اجرا می‌کنند هزاران نفر به آنها توجه می‌کنند.

او درباره راهکار این امر گفت: باید برای موسیقی نواحی نیز مانند پاپ بیلبورد بسازند، چهره هنرمند را روی آن قرار دهند، در سطح شهر نصب کنند، هزینه کنند و اسپانسر پیدا کنند. در آن صورت از انجمن‌های اقوامی که در تهران است به کنسرت‌ها می‌آیند، حمایت می‌کنند و بلیط هم می‌خرند؛ ولی اصولا این کنسرت‌ها چراغ خاموش برگزار می‌شود.

این منتقد هنری بیان کرد که متولیان فرهنگی ما تنها شعار دفاع از موسیقی نواحی را دارند. ولی در عمل اعتقادی به آن ندارند چون این سبک از موسیقی، سود اقتصادی ندارد؛ به همین دلیل برای آن به دنبال اسپانسر نمی‌گردند و تبلیغات نمی‌کنند.

او ادامه داد: ولی حمایت از برخی چهره‌های سلبریتی به راحتی برای آنها شهرت به همراه خواهد داشت. به همین دلیل از آنها حمایت می‌کنند، با آنها عکس می‌اندازند و در نهایت سود خوبی هم خواهند داشت. ولی برای موسیقی نواحی کاری نمی‌کنند چون می‌گویند اگر چیزی هم داشته باشد سود آنچنانی ندارد. واقعیت امر این است که مدیران کت شلواری پایتخت به موسیقی نواحی اعتقاد قلبی ندارند و علاقه‌ای ندارند که موسیقی‌ روستاها و مناطق مختلف کشور دارای پیام و مفاهیم و اصالت خاص باشد.  

مهدوی با بیان اینکه مدیران کشور به موسیقی نواحی نگاه موزه‌ای دارند، ادامه داد: زمانی که در یک جمع خصوصی می‌نشینیم، چشمک می‌زنند و می‌گویند که این موسیقی‌ها مال قدیم بوده و باید آنها را نوسازی و بازسازی کرد. زمانی هم که ما حرفش را پیش می‌کشیم می‌گویند که بازگشت مالی ندارد. باید نگاه مدیران، کمیسیون فرهنگی مجلس، وزیر ارشاد و ... درست شود. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان قبل از انقلاب بسیار فعال بود، استادان بزرگی در آن فعالیت داشتند و تولیدات خوبی داشت. چرا الآن ۴۰ سال است که تولید خوب نداریم؟ چرا فعال نمی‌شود؟ چرا در آنجا سرودهای خوب برای کودکان تولید نمی‌شود؟ همه اینها به آموزش‌های غلط ما و نبود فرهنگ سازی لازم بازمی‌گردد. اینکه اکنون می‌خواهیم از راه میانبر وارد شویم راه به ترکستان است.