اضطراب و وحشتی که معمولا در بسیاری از فیلم‌های علمی تخیلی به نمایش درآمده، با نخستین اقتباس از اثر «مری شلی» در سال 1910 كه آن را توماس ادیسون آغاز و در فیلم‌هایی چون «بلید رانر»2049 Blade Runner دنباله شاهکار جریان‌ساز ریدلی اسکات از سال 1982 تا نمونه جدید آن، 2049 Blade Runner محصول 2017 (درباره یک آدم مصنوعی به نام کی که برای اداره پلیس لس‌آنجلس به‌عنوان یک بلد رانر کار می‌کند و ماموریت دارد. آدم مصنوعی‌های قدیمی و رده خارج را بازنشسته کند یعنی آن‌ها را بکشد) به‌طور مستمر ادامه داشته است.

اما اکنون هالیوود خود ناگزیر شده است در قالب نخستین فیلمی که درآن برای اولین‌بار یک روبات نقش‌آفرینی می‌کند، ناگزیر به رویارویی با این تردید وحشتناک شده است.

تونی کی Tony Kaye؛ کارگردان، فیلمبردار، تهیه‌کننده، فیلمنامه‌نویس، بازیگر، نقاش و شاعر بریتانیایی است. او از سال 1995 تاکنون مشغول فعالیت‌های هنری بوده‌است. تونی کی، یکی از کارگردانان معروف دنیاست که تاکنون شش بار جایزه گرمی دریافت کرده و موفق شده است بارها جوایز انجمن‌هاي منتقدان جهان را از آن خود کند. او کارگردانی فیلم مشهور «تاریخ مجهول آمريكا (X History American) را در کارنامه‌اش دارد. این فیلم به مسائلی همچون نژادپرستی و نئونازیسم در آمريكا پرداخته است.

تونی کی همراه با تولیدکننده فیلمش، «سم‌خوزه» که قبلا هم همکاری نزدیکی با هم داشته‌اند، اعلام کرده است که قصد دارد در فیلم بعدی‌اش از یک روبات یا ماشین هوشمند استفاده کنند. او امیدوار است که این ماشین مجهز به قابلیت‌های هوش‌مصنوعی- AI، بتواند در زمینه روش‌های مختلف و تکنیک‌های هنرپیشگی آموزش دیده و قادر به ایفای نقش شخصیت اول فیلم در این قسمت از فیلم باشد که در اصل دنباله‌ای است از فیلم دیگری از تونی کی که آن را با همکاری کارگردان ایرانی «علی عطشانی» و باعنوان اولین تولد،nd Born1 ساخته بود.

درواقع فیلم nd Born2 شركت Lotus Entertainment دنباله فیلم اولین تولد «1st Born» است با بازی ستاره‌هایی چون «وال کیلمر»، «تام برنگر» و «دنیس ریچاردزو» داستانی که محور آن را یک زوج ایرانی آمريكایی تشکیل می‌دهند.

دلیل به‌کارگیری هوش‌مصنوعی - AI در این فیلم به جای یک بازیگر انسانی این است که تونی کی قصد ندارد همچون روال معمول در فیلمسازی متکی به گریم یا جلوه‌های ویژه رايانه‌اي و روش‌های قدیمی در ساخت فیلم باشد.

بنابراین در فیلم « «Born 2nd(دومین تولد) برای اولین‌بار در دنیا یک روبات هوش‌مصنوعی که شبیه انسان به کار گرفته می‌شود، ظاهرا از احساسات انسانی برخوردار است و می‌تواند همچون انسان تصمیم‌گیری و رفتار کند و قرار است یکی از نقش‌هاي اصلی این فیلم را بازی کند.

پیش از این «استنلی کوبریک» و «جورج لوکاس» تلاش کردند که فیلمی را با روبات واقعی بسازند اما به دلیل کمبودهای فناوری مدرن روز در آن زمان، موفق به این کار نشدند. درحال حاضر هم هرچند تونی کی و همکارانش موفق شده‌اند یکی از معروف‌ترین روبات‌هاي هوش‌مصنوعی را که دقیقا مانند انسان شبیه‌سازی شده، برای ایفای نقش در فیلم ««Born 2nd (دومین تولد) استخدام کنند، با این حال هنوز روشن نیست نقشی که روبات در این فیلم برعهده دارد، چیست.

آغاز به‌کار «روبات – پروفسور» در دانشگاه ماربورگ آلمان

تعداد روبات‌ها در سراسر جهان به سرعت در حال افزایش است. گفته می‌شود که تا سال 2030 اتوماسیون سبب بیکاری بیش از 800 میلیون انسان می‌شود. در انگلستان به‌تنهایی گفته می‌شود که تا این تاریخ، روبات‌ها شغل بیش از 6/3میلیون کارگر را تهدید می‌کنند. این رقم به این معناست که یک پنجم نیروی کار در بریتانیا توسط ماشین‌های هوشمند یا هوش‌مصنوعی - AI انجام می‌شود.

وسعت فعالیت هوش‌مصنوعی - AI در بازار کار شامل مشاغل آموزشی از جمله آموزش عالی و آکادمیک هم می‌شود. مطالعات انجام شده حاکی از استفاده از پیشرفت سریع این فناوری‌ها در دانشگاه‌هاست. هرچند که بالقوه این فناوری‌های دردسر ساز هنوز هم به‌طور کامل کشف نشده با این حال پیش‌بینی می‌شود که تاثیر این فناوری‌ها درآموزش عالی بسیار زیاد و به مراتب زودتر از دیگر بخش‌ها باشد.

هوش‌مصنوعی - AI اساسا که امروزه در بعضی مراکز آموزشی به کار گرفته می‌شود، نه فقط در تدریس و یادگیری بلکه در کل تجربه یادگیری و تدریس بر تمامی فرایندهای سنتی آموزش آکادمیک نفوذ موثر دارد. این به معنی تغییراتی همه جانبه است به نحوی که از کلاس درس گرفته تا نحوه ارتباط دانشگاه با دانشجو و استاد هم از سوي روبات‌ها صورت خواهد گرفت.

یوکی؛ اولین «روبات – استاد» در دانشگاه‌های آلمان

افزایش به‌کارگیری هوش‌مصنوعی - AI در حوزه‌های آکادمیک و سیستم‌های روباتیک درآموزش به احتمال زیاد به این معناست که برخورداری از مهارت‌ها و تجربه آموزشی برای تدریس دردانشگاه همچون گذشته دیگر کافی نیست. حتی هم اکنون نیز کمبود آشکار مهارت‌های دیجیتالی در بین بعضی دانشگاهیان ممکن است بعضی دانشگاه‌ها را وادارد تا روبات‌ها را به‌عنوان جایگزین درتدریس سطوح عالی آموزش به کار بگیرند.

«یوکی» اولین روبات پروفسور یا نخستین ماشین هوشمند است که اوایل سال جاری 2019 در آلمان معرفی شده و کارش را به‌عنوان یک استاد دانشگاه آغاز کرده است. این روبات هم اکنون مدتی است که در دانشگاه «فیلیپس» در ماربورگ آلمان کارش را آغاز کرده است. این روبات به‌عنوان دستیار آموزش درکلاس‌های این دانشگاه تدریس می‌کند.

روبات پروفسور همانند هر استاد واقعی قادر است که احساس کند آیا دانشجویان فعالیت‌های لازم تحصیلی و آموزشی‌شان را انجام می‌دهند یا نه و نیز چه کمکی در فعالیت‌های پژوهشی‌شان نیاز دارند. روبات - پروفسور یوکی همچنین قادر است از دانشجویان امتحان بگیرد. درحال حاضر باوجود بعضی کاستی‌ها و ضرورت ارتقای بعضی عملکردها در این روبات، بعضی دانشجویان این روبات پروفسور را بسیار مفیدو کارآمد می‌دانند.

پیش‌بینی می‌شود که همراه با توسعه کاربرد هوش‌مصنوعی - AI در روبات‌ها امکان ارائه سطوح بالاتری از یادگيری به‌گونه‌ای کاملا فردی و متناسب با نیازهای فردی و مشخص هر دانشجو فراهم آید. به نحوی که فرصت، امکانات یادگيری و آموزش به هر دانشجو، به صورت درجه‌بندی، عینی و به موقع، همراه با شناسایی استعدادها و زمینه‌های مستعد پیشرفت در برنامه آموزشی هر یک از دانشجویان به‌طور جداگانه ارائه شود. چنین امکاناتی ممکن است سبب کاهش اتلاف وقت و انرژی انسانی برای انجام کارها و فعالیت‌های آموزشی شود. همچنین ارائه چنین امکاناتی بی‌تردید سبب تغییر طرز تلقی و تعریف ما از مشاغل دانشگاهی و تدریس در دانشگاه خواهد شد.

از دیگر سو توسعه حضور روبات – استادها در دانشگاه‌ها ممکن است به این معنا باشد که کسب دانش و مهارت‌های لازم برای هدایت تحقیقات و مشارکت در برنامه‌های پژوهشی تنها راه برای حفظ شغل و شانس اشتغال و استخدام یا توسعه موقعیت حرفه‌ای برای استادان و شاغلان در فعالیت‌های آکادمیک باشد.

روبات – کارگرها در ژاپن؛ بی‌نیاز از نیروی کار مهاجر

طبق گزارشی که اخیرا در بلومبرگ منتشر شد، ظهور و توسعه هوش‌مصنوعی - AI در بیشتر کارخانجات و مراکز تولید آمريكا و اروپا بروز بیکاری و کاهش دستمزدها را درپی دارد اما در ژاپن روبات – کارگرها در خدمت حل مشکلات اقتصادی ژاپن قرار گرفته‌اند. مقامات دولت و در رأس همه نخست‌وزیر آن به جای آن‌که همانند کشورهای اروپایی و آمريكایی، برای حل مشکل جمعیت پیر، درهای کشور را به روی مهاجران باز کنند، در مواجهه با مشکل سالمندی جمعیت، از توسعه نیروی روباتیک به‌عنوان راه‌حل ظریفی برای حل مشکل سالمندی و کاهش نیروی کار جوان و همچنین مقابله با خطر مهاجرت نیروی کار از کشورهای دیگر که مورد نگرانی و مخالفت مردم ژاپن است، بهره گرفته و از آن استقبال کرده است.

این کشور که هم اکنون به یک «نیروگاه روباتیک» مبدل شده و نخست‌وزیر «شینزو آبه» خواستار افزایش حضور روبات‌ها و حتی «انقلاب روباتیک» در این کشور شده است. دولت ژاپن در همین راستا یک برنامه پنج‌ساله را برای گسترش و استفاده عمیق از ماشین‌های هوشمند در کارخانجات، زنجیره‌های ذخایر و منابع، در بخش ساخت‌وساز و نیز بهداشت و سلامت راه‌اندازی کرده است. به موازات همه این‌ها بازار روباتیک این کشور از 660میلیارد ین به بیش از 4/2تریلیون ین تا سال 2020 رسیده است.

«هاجیما شوجی» سرپرست عملیات فناوری آسیا اقیانوسیه در شرکت مشاوره‌ای بوستون می‌گوید: «کمبود نیروی کار جوان مشکل حادی برای شرکت‌های ژاپنی است که هیچ چاره دیگری جز افزایش کارآمدی کارخانجاتش ندارند. درواقع رشد اقتصاد این کشور بسیار بالاست. تا سال 2025 روبات‌ها می‌توانند 25 درصد از هزینه دستمزد نیروی کار درکارخانجات ژاپن بکاهند.»

در بخش توزیع نیز اتوماسیون و به‌کار گیری هوش‌مصنوعی - AI توان بالقوه بالایی دارد. مرکز توزیع مواد دارویی «توهو» که اخیرا در ژاپن راه‌اندازی شده حدود 130 کارگر استخدام کرده با روبات‌هایی که 65 درصد از کالاها را جابه‌جا می‌کنند. میتسو موریکوبو، مدیرعامل اجرایی این شرکت می‌گوید: «ما می‌خواستیم با استفاده از روبات‌ها نیاز به نیروی انسانی را کاهش دهیم، زیرا ما قبلا متوجه شده بودیم که استخدام نیروی انسانی به‌ویژه کارگر پاره وقت بسیار دشوار است.»

در ساختمان سه طبقه دیگری در خیابان «سایتاما» واقع در شمال توکیو 2800 که کالاهای دارویی از جمله واکسن و مواد غذایی مایع نگهداری و توزیع می‌شود، تعداد انگشت‌شماری نیروی انسانی هستند که کارشان فقط درحد باز کردن جعبه و خارج کردن داروهاست، زیرا بقیه کارها را ماشین‌ها مدیریت و اجرا مي‌كنند. در این طبقه 16 روبات با بازوهای چابک که روی بسته‌ها چفت می‌شود یا روی یکی از سه تسمه نقاله قرار می‌دهند، به کار روزانه‌شان مشغولند. این روبات‌های هوشمند با کمک انواع کمربند، گیره‌ها و لایه‌های مکشی بسته به نوع، اندازه و وزن یک کالا هوشمندانه درمی‌یابد که از کدام پد استفاده کند که متناسب با اندازه و وزن و کالا باشد. همچنین سرعت، نحوه حرکت و محلی که باید کالا را قرار دهد، تشخیص می‌دهد. روبات‌ها می‌توانند تا حدود 10 هزار کالا را در ساعت با دقت تقریبا بی‌نقصی جابه‌جا کنند. با تنظیم و زمان‌بندی تسمه نقاله کالاها تمام سیستم می‌تواند محصولات مختلف را بسته به سفارش دریافت شده از هر مشتری، انتخاب و درکنار هم قرار دهد.

روبات – کارگر: کار بیشتر، خطای کمتر

آشوکا آرای که مسئولیت اداره سفارشات را برعهده دارد، می‌گوید: «انسان‌ها به مراتب کمتر از روبات‌ها فعالیت می‌کنند. علاوه بر این استفاده از روبات‌های کارگر کار را برای زنان هم آسان‌تر می‌کند، زیرا دیگر نیاز به بلند کردن اشیای سنگین نیست. ضمن این‌که سیستم از بروز خطا در کار هم جلوگیری می‌کند. او از یک دستگاه دستی برای خواندن بارکدها استفاده می‌کند. اسکنر هوشمند سپس به او می‌گوید که چند جعبه مورد نیاز است و هر یک کجا باید قرار بگیرند.»

کشور ژاپن در دهه‌های گذشته کارخانه روبات‌سازی جهان بوده است. این کشور اخیرا در صنعت ماشین‌سازی در کنار چین و کره‌جنوبی بر ساخت ماشین‌های اتوماتیک و استفاده از خدمات روباتیک تمرکز کرده است.

«یوشوکوکی سانکایی» رئیس شرکت ژاپنی «سایبر دین» (Cyberdyne Inc) که در زمینه تولید تجهیزات حرکتی به کارگران و بیماران فعالیت می‌کند می‌گوید: «روبات‌ها و هوش‌مصنوعی - AI تهدیدی برای بشر نیستند بلکه دست‌کم در ژاپن راه‌حل بسیاری از مشکلات اجتماعی‌اند. فکر می‌کنم که روزی روبات‌ها چنان در زندگی روزمره مردم راه یابند که دیگر مردم این دستگاه‌ها را جزئی از بدن‌شان بدانند.»