فیبروم چیست؟

فیبروم‌ها تومورهای عضلانی هستند که در دیواره رحم رشد می‌کنند. یکی دیگر از واژه‌های پزشکی برای فیبروم لیومیوم است. فیبروم‌ها تقریبا همیشه خوش خیم هستند (سرطانی نیستند) و می‌توانند به صورت تک تومور یا تعداد زیادی در رحم رشد کنند. اندازه این تومورها هم متفاوت است و می‌تواند به اندازه یک هسته سیب کوچک باشد یا به اندازه یک گریپ‌فروت بزرگ. در موارد غیرمعمول این فیبروم‌ها می‌توانند بسیار بزرگ شوند.

فیبروم در چه سنی بروز می‌کند؟

در حدود 20 تا 80درصد از زنان فیبروم تا پنجاه سالگی رشد می‌کند. این تومور در زنانی که در دهه 40 و 50 زندگی قرار دارند بسیار شایع است. البته همه زنانی که فیبروم دارند، علامتی نشان نمی‌دهند. زنانی که علامتی از فیبروم را نشان می‌دهند اغلب دیگر نمی‌توانند با آن زندگی کنند چون درد شدید و خونریزی دارند. فیبروم همچنین می‌تواند به مثانه فشار آورده و باعث تکرر ادرار یا مدفوع به دلیل فشار به مقعد شود. فیبروم‌هایی که بیش از حد رشد می‌کنند باعث دل درد شده و می‌توانند طوری بزرگ شوند که خانم به نظر باردار بیاید.

چه کسانی فیبروم می‌گیرند؟

برخی عوامل خطر بروز فیبروم را در خانم‌ها افزایش می‌دهد که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سن: بروز فیبروم‌ها با سن خانم‌ها مرتبط هستند و اغلب در طول دهه سوم و چهارم ایجاد می‌شوند. بعد از یائسگی فیبروم‌ها معمولا کوچک می‌شوند.

تاریخچه خانوادگی: اگر فردی در خانواده مبتلا به فیبروم باشد، خطر بروز آن در دیگر اعضای خانواده بیشتر می‌شود. اگر مادر فردی دچار فیبروم باشد ریسک این‌که فرد دچار این بیماری شود سه برابر بیشتر از حد میانگین است.

نژاد: سیاهپوستان آمریکایی بیشتر در خطر ابتلا به فیبروم هستند. زنان دچار اضافه وزن هم دو تا سه برابر بیشتر از حد میانگین احتمال ابتلا به فیبروم دارند.

عادات غذایی: مصرف بیش از حد گوشت قرمز احتمال ابتلا به فیبروم را بالا می‌برد. اما در عوض مصرف سبزیجات برگ سبز زنان را از خطر ابتلا به فیبروم در امان می‌دارد. 

فیبروم کجا رشد می‌کند؟

بیشتر فیبروم‌ها در دیواره رحم رشد می‌کنند. اما پزشکان آن‌ها را در سه گروه قرار می‌دهند:

ساب موکوزال: این فیبروم‌ها زیر لایه داخلی رحم به‌نام اندومتر و برجسته به داخل حفره رشد می‌کنند. این تومورها چندان شایع نیستند. 

اینترا میورال: این فیبروم‌ها شایع‌ترین نوع فیبروم هستند که در دیواره رحم رشد می‌کنند و می‌توانند بزرگ شده و به رحم فشار وارد کنند.

ساب سروزال: فیبروم‌هایی که بیرون از رحم رشد می‌کنند که سروزا هم نامیده می‌شوند. این فیبروم‌ها بزرگ شده و رحم را در یک طرف بزرگ می‌کنند. 

برخی فیبروم‌ها در ساقه رشد می‌کنند و روی سطح رحم و درون آن رشد می‌کنند. این فیبروم‌ها می‌توانند شبیه قارچ باشند. به این فیبروم‌ها فیبروم پدانکوله گفته می‌شود.

علائم فیبروم چیست؟

بیشتر فیبروم‌ها علامتی ندارند اما در برخی خانم‌ها این علائم دیده می‌شود:

• خونریزی شدید (که ممکن است منجر به کمخونی شود) و قاعدگی دردناک

• احساس پری در لگن و زیر شکم

• بزرگ‌شدن پایین شکم

• تکرر ادرار

• درد هنگام رابطه جنسی

• درد پایین کمر

• انقباض هنگام بارداری و زایمان 

• مشکلات باروری از جمله ناباروری که بسیار نادر است

علت بروز فیبروم چیست؟

هیچ‌کس علت دقیق آن را نمی‌داند. محققان می‌گویند بیشتر از یک عامل در بروز فیبروم موثر است:

• علل هورمونی: استروژن و پروژسترون هورمون‌هایی هستند که تخمدان تولید می‌كند و باعث می‌شوند در دیواره رحم در هر بار قاعدگی ایجاد شود.

• علل ژنتیکی (سابقه خانوادگی): فیبروم در خانواده ارثی است. در صورتی‌که مادر، خواهر یا مادربزرگ فردی چنین شرایطی را داشته باشد ممکن است در خود فرد نیز فیبروم بروز کند.

• بارداری: بارداری تولید استروژن و پروژسترون را در بدن افزایش می‌دهد. فیبروم در چنین شرایطی به سرعت رشد می‌کند. 

از آن‌جا که دلیل اصلی بروز فیبروم مشخص نیست نمی‌توان عوامل از بین‌رفتن یا کوچک‌شدن آن را نیز مشخص کرد. تنها چیزی که مشخص است این است که آن‌ها تحت کنترل هورمون استروژن و پروژسترون هستند. آن‌ها در دوران بارداری که سطح هورمون‌ها بالا می‌رود به سرعت رشد می‌کنند و زمانی‌که از داروهای ضد هورمونی استفاده می‌شود کوچک می‌شود. وقتي هم خانمي یائسه شود این فیبروم‌ها کوچک می‌شوند.

آیا فیبروم سرطانی می‌شود؟

فیبروم‌ها اغلب سرطانی نیستند و به‌طور نادر کمتر از یک در هزار فیبروم سرطانی بروز می‌کند که به آن لیومیوسارکوما گفته می‎شود. پزشکان معتقدند این سرطان‌ها از فیبروم خارج نمی‌شوند. داشتن فیبروم احتمال ایجاد سرطان‌های دیگر را افزایش نمی‌دهد.

 

بارداری با وجود فیبروم

زنانی که فیبروم دارند بیشتر احتمال بروز مشکل در بارداری و زایمان وجود دارد. این به آن معناست که مشکلاتی مانع از بارداری خواهد شد چون در بیشتر موارد بارداری طبیعی اتفاق می‌افتد. در صورت داشتن فیبروم و تصمیم به بارداری حتما باید با متخصص زنان و زایمان مشورت شود تا در ابتدا این فیبروم‌ها درمان شوند. اما برخی مشکلاتی که در زنان باردار با وجود فیبروم بروز می‌کند عبارت است از:

• سزارین: احتمال انجام زایمان سزارین در زنان داراری فیبروم شش برابر است.

• بریج نوزاد: نوزاد برای زایمان طبیعی نمی‌چرخد.

• جداشدن جفت: جفت پیش از زایمان از دیواره رحم جدا می‌شود. زمانی‌که این اتفاق می‌افتد اکسیژن کافی به جنین نمی‌رسد.

• زایمان زودرس

تشخیص فیبروم 

در زمان معاینه لگنی رحم، تخمدان و واژن پزشک احتمالا متوجه فیبروم می‌شود و می‌تواند اندازه آن را حدس بزند. برای مثال می‌تواند بگوید اندازه میوه، دانه یا توپ است. پزشک همچنین می‌تواند با انجام تصویربرداری وجود فیبروم و اندازه آن را تایید کند. از جمله آزمایش‌هایی که می‌توان برای تایید فیبروم انجام داد، عبارت‌اند از:  سونوگرافی، ام آر آی، رادیوگرافی، اشعه ایکس و سی تی اسکن. 

در صورت نیاز به جراحی برای تشخیص فیبروم ممکن است پزشک چند روش را به‌کار گیرد. اولین روش لاپاراسکوپی است. در این روش پزشک یک برش کوچک در اطراف ناف ایجاد می‌کند و با یک لوله باریک که مجهز به دوربین است و امکان مشاهده رحم و سایر اندام‌ها را در مانیتور می‌دهد، فیبروم را مشاهده می‌کند. در روش هیسترسکوپی نیز پزشک یک لوله باریک مجهز به دوربین را وارد واژن می‌کند و داخل رحم را مشاهده کرده و مشخص می‌کند فیبروم در چه وضعیتی قرار دارد. 

درمان فیبروم چگونه است؟

بیشتر خانم‌هایی که فیبروم دارند، هیچ علامتی ندارند. اما در خانم‌هایی که علائم دارند برخی درمان‌ها کاربرد دارد. این درمان‌ها براساس این‌که خانم علامتی از فیبروم دارد یا ندارد، می‌خواهد باردار شود یا نه، اندازه فیبروم، مکان فیبروم، سن و نزدیکی به یائسگی متفاوت است. در صورت وجود علائم خفیف درمان دارویی مانند ایبوپروفن، استامینوفن می‌تواند برای تسکین درد استفاده شود. در صورت خونریزی شدید در زمان قاعدگی مصرف مکمل آهن می‌تواند از کم خونی جلوگیری کند. برخی داروهای جلوگیری از بارداری می‌تواند برای درمان فیبروم نیز استفاده شود. این داروها از رشد فیبروم پیشگیری کرده و می‌تواند مانع از خونریزی شدید شود. تزریق پروژسترون نیز همین کار را می‌کند. دیگر داروهای درمان فیبروم می‌تواند گنادوتروپین انسانی باشد. عوارض جانبی این دارو می‌تواند گرگرفتگی، افسردگی، کم‌خوابی، کاهش میل جنسی و درد مفاصل باشد. در زمان مصرف این دارو برخی خانم‌ها قاعدگی خود را از دست می‌دهند. 

درمان جراحی فیبروم

در صورتی‌که علائم فیبروم شدید باشد پزشک پیشنهاد جراحی می‌دهد که به یکی از روش‌های میومکتومی یا هیسترکتومی، میولیزیز یا جراحی باز انجام می‌شود.

نقش تغذیه در درمان فیبروم

تغییر رژیم غذایی می‌تواند در درمان فیبروم موثر باشد. پرهیز از مصرف گوشت و خوراکی‌های با کالری بالا می‌تواند موثر باشد. غذهای چرب، سوسیس، شکر، کیک، شیرینی، نوشابه، کافئین زیاد باعث تشدید علائم فیبروم می‌شوند. در عوض خوردن خوراکی‌هایی مانند فلاونوئیدها، سبزیجات برگ سبز، کلم بروکلی، کلم برگ، هویج، سیب‌زمینی و اسفناج، چای سبز و ماهی‌هایی مانند تن و سالمون می‌تواند در برنامه غذایی قرار بگیرد. به‌طورکلی خوراکی‌های ارگانیک و فاقد سموم شیمیایی می‌تواند در التیام فیبروم موثر باشند. نان‌های چند غله‌ای، برنج قهوه‌ای، جو، و جوانه گندم از منابع خوب غذایی برای از بین بردن و کوچک کردن فیبروم‌ها محسوب می‌شود.