چهارم جولای سال ۲۰۱۷ فروشگاهی که به‌عنوان آمازون وب تاریک شناخته می‌شد، تعطیل شد. «آلفابی» بزرگ‌ترین فروشگاه زیرزمینی بود که تاکنون در جهان به فعالیت پرداخته است. فروشگاهی مخصوص فروش موادمخدر، کارت‌های اعتباری دزدیده شده، اسناد محرمانه و کیت‌های جرایم سایبری که موجب می‌شد این فروشگاه یکی از استوانه‌های اساسی برای اقتصاد زیرزمینی در وب تاریک به حساب بیاید. این فروشگاه تا پیش از چهارم جولای سال گذشته، فروشگاهی پایدار و مطمئن بود. این فروشگاه بسیار کارآمد و سازماندهی شده عمل می‌کرد. سرعت به‌روزرسانی آن باورنکردنی بود و مشکل فنی خاصی در عملکرد سال‌های گذشته آن گزارش نشده بود. همه چیز به خوبی پیش می‌رفت تا آن‌که ناگهان، فروشگاه ناپدید شد. در ساعات اولیه کاربران شکایت قطعی فروشگاه‌ها را در انجمن‌های گفت‌و‌گوی سایت «Reddit»دنبال کردند و چند ساعت بعد تعداد بیشتری با درهای بسته روبه‌رو شدند. 

ساعت‌های آینده بسیاری از کاربران از این موضوع شاکی بودند که عملیات خریدشان نیمه‌کاره مانده است. وقتی این خرابی و قطعی چند روز به طول انجامید کاربران خواستار پاسخ‌دهی مناسب از جانب مدیران فروشگاه شدند. زمزمه‌ها از کلاهبرداری بزرگ روایت می‌کرد. گفته می‌شد مدیران سایت عمدا فعالیت‌های آن را به حالت تعلیق درآوردند تا بتوانند با استفاده از سرمایه‌های موجود فرار کنند. 

فروشگاه‌های فعال در نیمه تاریک وب، از پلتفرم‌های پیچیده فروش آنلاین استفاده می‌کنند. در این فروشگاه‌ها، فروشنده پول پرداختی از جانب خریدار را به عنوان سپرده نگه می‌دارد تا تراکنش مالی نهایی شود. بنابراین مدیران «الفابی» به سادگی می‌توانستند سرمایه‌های بیت‌کوینی را بالا بکشند. بیت کوین‌های بلاتکلیف در فروشگاه به‌سادگی از این طریق برداشته شده و صاحبان این پول‌ها بدون هیچ سرمایه‌ای رها می‌شوند. این اتفاق قبلا از سوی دیگر فروشگاه‌ها رخ داده بود. برای همین هم زمزمه‌ها به شایعه کلاهبرداری دامن می‌زد. 

یک هفته آینده هم الفابی، بدون هیچ نشانه‌ای از حیات به زندگی ادامه داد. پس از این یک هفته فروشندگانی که بی‌جا و مکان مانده بودند به بازارهای ثانویه برای فروش محصولات‌شان رو آوردند. کم‌کم خریداران هم به فروشگاه‌های دیگر کوچ کردند. «هنسا» فروشگاه دیگری بود که تفاوت‌هایی با الفابی داشت. این فروشگاه ظاهری زیبا داشت. کار کردن با ‌آن ساده‌تر بود. همچنین آمار کلاهبرداری در آن پایین بود. این هجوم کاربران به هنسا، که از آن‌ها به‌عنوان پناهندگان آلفابی نام برده می‌شود، در مدت کوتاهی موجب رونق هنسا شدند. این فرشگاه شبیه سالن اصلی فرودگاهی شد، همزمان چند هواپیما در آن فرود آمده باشند. هرج و مرج و بی‌نظمی ناشی از گسترش خریداران در این مجموعه افزایش پیدا کرد. 

بیستم جولای اما شرایط تغییر کرد. دادستان کل ایالات متحده خبری فوری منتشر کرد و گفت:«در عملیات سازماندهی شده میان نیروهای امنیتی آمریکا و پلیس اتحادیه اروپا یوروپل، فروشگاه آلفابی و سرمایه‌های موجود در آن کشف و ضبط شد. گردانندگان این مجموعه بازداشت شدند و دیگر فروشگاهی با این نام وجود ندارد.» بعد از انتشار این خبر، پیش از آن‌که کاربران امکان داشته باشند نسبت به ماجرای آلفابی واکنش نشان دهند، عملیات دوم اجرا شد. هنسا به‌عنوان جایگزین فروشگاه اول از سوی پلیس آلمان مورد هجوم واقع شد. درواقع تجمع دوم هم متلاشی شد. فروشندگان سفارش‌های موجود را لغو کردند.خریداران حساب‌های خود در فروشگاه را از بین بردند و فعالانی که در این مجموعه مشغول به کار بودند، گمان می‌کردند، ممکن است هر لحظه پلیس به خانه‌هایشان حمله کند.

عواقب

اوضاع آرام‌آرام به حالت عادی بازگشت. کاربران به فروشگاه‌های دیگر رو ‌آوردند. البته کوچ دوم با سوءظن و تردید فراوان روبه‌رو بود. فروشگاه‌های جدید تاسیس می‌شدند و یکی‌یکی شکست می‌خوردند. کاربران از فروشگاهی به فروشگاه دیگر کوچ کردند. با فرارسیدن پاییز اکنون فروشگاه‌ها در وب تاریک از همیشه بی‌ثبات‌تر شده‌اند. حملات دنباله‌دار هم وضعیت این فروشگاه‌ها را کاملا بی‌ثبات کرده است. اتفاق‌هایی که بر سر فروشگاه‌های اینترنتی در نیمه‌تاریک وب روی داد تاثیرهای جانبی فراوانی به دنبال داشت. از شکل‌گیری و رشد تئوری توطئه در میان کاربران گرفته تا افت شدید ارزش بیت‌کوین. این واحد پول مجازی که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارزهای رایج در وب تاریک مورد معامله قرار می‌گیرد در دوران ثبات، ارزشی برابر با ۲۰هزار دلار داشت اما چند هفته پس از تعطیلی فروشگاه‌ها هر بیت‌‌کوین به شش‌هزار و ۹۰۰ دلار سقوط کرد. 

اکنون هیچ فروشگاهی نتوانسته است جایگاه آلفابی و هنسا را پر کند و به اعتباری مشابه آن‌ها دست یابد. فروشگاه‌های امروزی بزرگ و غیرمتمرکز هستند. حتی مدیران اصلی این فروشگاه‌ها در سایه حرکت کرده و ترجیح می‌دهند که ناشناس باقی بمانند. کاربرانی که به فروشگاه‌های جدید نقل مکان کرده‌اند هر لحظه در انتظار تعطیلی این مراکز هستند. این ناپایداری و بی‌ثباتی از سوی دیگر موجب شده آمار کلاهبرداری‌ها و سوء‌استفاده‌ها نسبت به گذشته افزایش چشمگیری پیدا کند. 

چرا مبارزه با فروشگاه‌ها جواب نداد؟

بعضی کارشناسان معتقدند برخوردها با فروشگاه‌ها تا حدی جواب داده است. یکی از مزایا و فواید برخوردها با فروشگاه‌های فعال در وب‌تاریک، ایجاد ناامنی در تراکنش‌های غیرقانونی است. هر خریداری امکان لغزش دارد. از این رو این خطاها می‌تواند به‌سرعت در نگاه نیروهای پلیس جلوه‌گر شده و زمینه را برای مقابله با این دست فعالیت‌ها هموار سازد. 

برخوردها تاکنون توانسته است زیرساخت‌های فروشگاه‌های بزرگ در پهنه تاریک‌وب را تخریب کرده و فضا را برای دستگیری بنیانگذارانش فراهم آوردم. «الکساندر کیزس»، یکی از این چهره‌ها بود. او به خاطر اشتباهی قدیمی که پیش از توقف فعالیت‌های آلفابی انجام داده بود، دستگیر شد. 

در تقابل با فضای تاریک وب، مانند هر جرم سایبری دیگر، ردپایی از برنامه‌ها و استراتژی‌های شیطانی به چشم می‌خورد. درمورد پرونده آلفابی می‌توان به فعالیت‌های مدیر و موسس این مجموعه اشاره کرد. الکساندر کیزس، در ابتدای فعالیت‌های این فروشگاه در اشتباهی کودکانه از ایمیل شخصی برای خوشامدگویی به کاربران تازه‌وارد استفاده کرده بود. او که اهل کانادا بود، در خانه‌اش در تایلند بازداشت شد و تنها چند روز پس از دستگیری به شکل مشکوکی در سلولش درگذشت.

از جمله تاثیرهای درست و به جای برخوردها با فروشگاه‌های زیرزمینی می‌توان به از بین‌بردن بازاری غیرقانونی که در سایه به فعالیت مشغول بود، اشاره کرد. همچنین برخوردهای امنیتی- پلیسی این پیام را به صاحبان کسب‌وکارهای غیرقانونی می‌دهد که اگر سراغ فروشگاه دیگری بروید، ما هم همراه شما می‌آییم. 

چرا فروشگاه‌ها همچنان فعالند؟

با همه این توضیحات، سوالی که همچنان بدون پاسخ باقی‌مانده، این‌که چرا فروشگاه‌ها (و به‌طور کلی کسب‌وکارهای غیرقانونی و زیرزمینی) با وجود برخوردهای پلیس، همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند و پس از گذشت زمانی اندک دوباره فعالیت‌های خود را از سر می‌گیرند. در این‌جا چند پاسخ مورد توجه قرار می‌گیرد. 

وب تاریک، نهادی یکپارچه نیست. تعطیلی آلفابی به مثابه دستگیری قاتلی خطرناک در شهری بزرگ است. اگرچه این بازداشت بسیار مهم است اما فقط توقف واحدی است که ارتباط چندانی با دیگر واحدهای موجود در شهر ندارد. در وب‌تاریک، وقتی یک واحد فعال متوقف می‌شود، رقبا با بازارهای موازی تلاش می‌کنند تا جای خالی آن را پر کرده و سهم بیشتری از بازار را به دست آورند. 

همچنین باید در نظر داشت که برخوردها و تعطیلی‌ها فقط بخش خاصی از جنایات زیرزمینی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. در کل باید در نظر داشت که جامعه غیرقانونی از بخش‌های مجزا تشکیل شده که هرکدام به صورت مستقل عمل می‌کنند. واحد موادمخدر و سلاح دو بخش اصلی در بازارهای زیرزمینی موجود در وب‌تاریک است که فعالیت‌های جداگانه‌ای را دنبال می‌کنند. این کسب‌وکارها از فروشگاه‌های موجود مانند هنسا و آلفابی به‌عنوان خانه بهره می‌گیرند. از این رو تعطیلی و مقابله با فروشگاه‌ها هم خسارات یکسانی به این کسب‌وکارها وارد نمی‌کند. 

پاسخ دیگری که می‌توان به چرایی تداوم فعالیت‌های غیرقانونی در فضای اینترنت داد به تمایز میان جرایم سنتی و اینترنتی مربوط می‌شود. فروشگاه‌های موجود در وب‌تاریک درواقع به‌عنوان پلتفرم‌هایی برای توزیع و مرکزی برای عملیات شناخته می‌شوند. اگرچه این فروشگاه‌ها نقش مهمی در فرایند فعالیت ایفا می‌کنند اما خود، سیستم نیستند. فروشگاه‌ها در این عرصه ابزارهایی هستند که به پیشبرد سیستم کمک می‌کند. 

آینده چه خواهد شد؟ این سوالی است که باوجود برخوردهای فراوان نباید از نظر دور داشت. فروشگاه‌های موجود زیرزمینی و به‌طور کلی کسب‌وکارهای غیرقانونی که زیست‌شان را در وب‌تاریک دنبال می‌کنند به‌خاطر ماهیت‌شان انعطاف فراوانی دارند. این کسب‌وکارها با تکیه بر تکنولوژی به‌سرعت امکان بازتولید را به دست می‌آورند. همان‌طور که برخوردهای قانونی و تعطیلی‌ها خساراتی را به این بازار وارد می‌کند، باید در نظر داشت که از سوی دیگر موجب تقویت و قدرت گرفتن این کسب‌وکارها هم می‌شود. چراکه وب تاریک همیشه راهی برای پیاده‌سازی برنامه‌های شیطانی می‌یابد.