برج‌های مسکونی بلندمرتبه که کمربند شمالی تهران را از غرب تا شرق قبضه کرده‌اند، حالا در شهرهای دیگر هم دیده می‌شوند، مشهد، بندرانزلی، بندرعباس و ... اما چقدر به میزان ایمنی و تاب آوری آنان در حوادث مختلف توجه شده است، وقوع دو آتش‌سوزی در دو نقطه کشور این سوال را مطرح کرده که آیا با همان سرعتی که ظاهر شهرها به سمت مدرن شدن پیش می‌رود در باطن هم امکانات مناسب برای تامین ایمنی آنها وجود دارد؟
نما، عامل توسعه حریق در برج‌ها
داوود براتی، کارشناس ارشد ایمنی و حریق دراین باره به ایسنا می‌گوید: برای تجزیه و تحلیل بهتر آتش سوزی برج طاووس و بهره برداری بیشینه از نتایج آن؛ ابتدا شرح خلاصه ای از وقوع دو حریق مشابه اخیر ؛ حریق برج شهید تندگویان به عنوان ساختمان مرکزی سازمان منطقه ویژه اقتصادی و انرژی پارس در عسلویه و همچنین حریق هفته گذشته در برج مسکونی در منطقه آزاد انزلی مطرح می کنم.
وی ادامه داد: روز چهاردهم تیرماه ؛ در ساعت حدود ۱۰ صبح آتش سوزی مهیب و گسترده ای در بلوک دوم مجتمع برج مسکونی طاووس در منطقه آزاد انزلی رخ داد و بنابه گفته شاهدان محلی؛ حریق از طبقه اول بلوک دوم برج مسکونی شروع شده و تا ساعت ۱۴:۲۷ هنوز شعله های آتش از طبقات ۱۵ و ۱۶ زبانه می کشید و در حدود ساعت ۱۸ از سوی مسئولان محلی اعلام خاتمه وضعیت بحرانی شد.برای مهار و کنترل این حریق ؛ نیروهای آتش نشانی شهرهای مجاور از جمله رشت، انزلی و سایر شهرها فراخوان شده و در محل آتش سوزی حاضر شدند.
براتی با اشاره به نمونه مشابه دیگر گفت: در روز بیست و سوم آذر ماه سال ۱۳۹۳ ؛ برج شهید تندگویان نیز در عسلویه دچار آتش سوزی گسترده ای شد که به رغم اطلاع بموقع از بروز حریق و تلاش مسئولان و تیم های آتش نشانی؛ بخش زیادی از این ساختمان در آتش سوخت و حریق پس از مدت قابل توجهی کنترل و مهار شد .
این کارشناس ارشد ایمنی و حریق اضافه کرد: در برج عسلویه حریق از طبقه فوقانی شروع شده و با توجه به کیفیت و جنس مصالح و نحوه اجرای نمای برج، حریق به سمت پائین در نمای ساختمان توسعه و گسترش یافت. در برج طاووس انزلی نیز حریق از طبقه اول شروع شده و به دلیل مشابه در نمای برج بسرعت به سمت بالا توسعه و گسترش پیدا کرد.
به گفته براتی در بسیاری از حریق های مشابه که در سالهای اخیر در تهران و کلان شهر ها رخ داده ضعف و نقص در نمای برج ها سبب توسعه حریق در مدت کوتاهی شده است.
ضعف در سیستم ایمنی برج‌ها جدی است
براتی با انتقاد از ضعف سیستم های ایمنی داخل برج‌ها گفت: در این حوادث عمدتا مسئولان مربوطه به‌موقع از بروز حریق مطلع می‌شوند اما به دلیل ضعف امکانات و سیستم های ایمنی برج ها، امکان اطفای حریق در فرصت طلائی و با سطح محدود به دست نمی آید و افراد داخل ساختمان قادر به مهار و کنترل حریق در لحظات ابتدائی نشده اند.
این کارشناس ارشد ایمنی و حریق با بیان اینکه اگر حریق در ساعتی متفاوت رخ داده بود، معلوم نبود که تعداد کشته‌شدگان و مصدومان این حوادث چند نفر بود، اظهارکرد: در نگاهی متفاوت و از منظر استاندارد ها و کد های ساختمانی در حوادث اخیر نکات مهمی وجود دارد، متاسفانه در بسیاری از برج‌های جهان به‌رغم اینکه در استانداردها و کدهای معتبر توجه خاصی به طراحی و کیفیت مصالح در نمای برج ها می شود تا در زمان بروز حریق ؛ ریسک توسعه عمودی حریق کنترل شود، اما در اکثر برج‌هائی که در ایران ساخته و پرداخته می شوند به‌درستی و با سطح تعمیق و تدقیق لازم، کنترل و مداقه در کیفیت ایمنی نمای برج ها نمی شود.
وی افزود: بر اساس ضوابط، مقررات و استانداردها؛ هر برج باید دارای امکانات و تمهیدات ایمنی و حفاظت در برابر حریق باشند تا در زمان بروز حریق؛ توسط ساکنان و کارکنان آن از توسعه سریع آن ممانعت به‌عمل آید اما در حوادث مذکور ، امکانات و تمهیدات ایمنی برج‌ها در شرایط کمی و کیفی لازم و متناسب با ضوابط و مقررات ایمنی نبوده اند.
ساکنان برج‌ها آموزش ایمنی ببینند
براتی با بیان اینکه ساکنان و کارکنان برج‌ها و ساختمان‌های بلند باید تحت آموزش ایمنی قرار بگیرند، گفت: این افراد عمدتا تحت آموزش قرار نمی‌گیرند و یا اینکه آموزش و مدیریت ایمنی در برج ها ناکافی و ناکارآمد بوده است.
این کارشناس ایمنی با اشاره به مدت زمان رسیدن نیروهای کمکی به محل حوادث اینچنینی، گفت: در هر دو حریق، به رغم حضور به‌موقع تیم های آتش نشانی از شهرهای اطراف، ساعت های طولانی صرف شده تا حریق بطور کامل مهار و کنترل شود، در این رابطه نیز با توجه به سوابق مشابه امکانات سخت افزاری و نرم افزاری سازمانهای آتش نشانی در مقایسه با استاندارد ها و نرم های جهانی فاصله قابل توجهی دارد و گرچه ممکن است این فاصله در تهران و چند شهر دیگر کمتر باشد اما همچنان وجود دارد، البته این وضعیت در سایر شهرها نگران کننده و بیانگر ضعف و نقص جدی در آتش نشانی‌ها است.
ضوابط و مقررات ملی ساختمانی ناقص و ناکافی است
وی با تاکید بر اینکه ضوابط و مقررات ملی ساختمان که به عنوان زیرساخت اصلی در جهت طراحی اصولی و انتخاب بهینه مصالح، سیستم ها و دستگاهها محسوب می‌شود دارای نواقص و ابهامات جدی است، ادامه داد: یکی از مهمترین کاستی‌های آن، فقدان ضوابط و مقررات ایمنی مربوط به نمای ساختمانهاست. همچنین از دیگر ابهامات در مقررات ملی ساختمان، می‌توان به نصب کنتور های گاز در مجتمع های مسکونی در مجاورت محل پارک خودروها و یا در محل تراز تخلیه خروج طبقات ساختمان‌ها در پارکینگ، اشاره کرد. در حالیکه طبق ضوابط و موازین ایمنی، کنتور گاز باید در محلی که ریسک حریق خودرو وجود دارد و همچنین در مسیر خروج اضطراری نباید نصب شود.
براتی تصریح کرد: متاسفانه ضوابط و مقررات ملی ساختمانی ناقص و ناکافی است و به غیر از مبحث سوم مقررات ملی ساختمان که با تلاش سازمان آتش‌نشانی نهادینه شده و کنترل نسبتا مناسبی در اجرای صحیح آن وجود دارد، در بقیه مباحث، بطور جدی کنترل و بازرسی صورت نمی‌گیرد.
این کارشناس ارشد ایمنی و حریق با بیان اینکه با توجه به استانداردها و کدهای ساختمانی، کلیه مصالح، تجهیزات و سیستم های مرتبط با خطرات آتش سوزی و سایر حوادث در برج‌ها باید دارای تائیدیه کیفیت عملکردی از آزمایشگاههای معتبر باشند، به ایسنا گفت: به رغم اقداماتی از سوی مرکز تحقیقات ساختمان و موسسه استاندارد انجام شده ، اما هنوز امکانات، تجهیزات و دستگاه‌های مرتبط با انجام تست‌ها و آزمون‌ها برای صدور تائیدیه کیفیت مصالح ساختمانی، دستگاهها و تجهیزات در کشور فراهم نشده است.
وی ادامه داد: در این رابطه جای تاسف دارد که بعضی از تولیدکنندگان؛ به منظور اثبات کیفیت مقاوم حریق بودن مصالح و مواد ساختمانی تولید خود هنوز به نتیجه آزمایش عینی تاثیر شعله فندک بر روی نمونه محصول استناد می‌کنند، در حالیکه در زمان حریق درجه حرارت می‌تواند بالغ بر ۷۵۰ درجه سانتیگراد شود و در آزمایشگاههای حریق معتبر طبق شرایط آزمون‌های استاندارد؛ تاثیر درجه حرات در منحنی‌های تعریف شده تا حدود ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد و در مدت حدود ۲ ساعت بر روی مصالح و مواد در کوره‌های استاندارد رصد و کنترل می‌شود. همچنین از طرفی خطر حریق، فقط شعله وری نیست و انتشار گازهای سمی ناشی از حریق مصالح همانند یونولیت می‌تواند موجب مرگ انسانها شود.
براتی از عدم همکاری با آتش‌نشانی در ساخت برج‌ها انتقاد کرد و گفت: در تهران اقداماتی در این باره انجام شده اما متاسفانه در سایر شهرها تعامل مناسبی با آتش‌نشانی صورت نمی‌گیرد و یا آتش نشانی ها دارای منابع انسانی مجرب و متخصص نیستند، لذا برج‌ها بدون نظارت لازم در جهت اجرای بهینه مولفه های ایمنی ساخته می شوند.
وی با اشاره به سابقه فعالیت 35 ساله‌اش در آتش نشانی تهران خاطرنشان کرد: بسیاری از کشورهای خارجی همچون ژاپن پس از بروز حوادث و بلایا حتی در خارج از کشور خودشان، کارشناسان و متخصصان ضمن حضور به منظور کمک رسانی و از جمله در بحرانهای زلزله بم و رودبار درس هائی که از این حوادث گرفته‌اند را بلافاصله اجرایی کرده و با بازنگری شیوه ها و ضوابط و مقررات ملی، نسبت به تکمیل و ارتقای کیفیت اقدام می‌کنند اما متاسفانه در ایران با تکرار و تداوم این دست از حریق ها در برج ها ؛ تغییرات و اصلاحات لازم در کدهای ساختمانی و سایر الزامات کنترلی نشده و نمیشود و در حالتی خوشبینانه این اقدامات به قدری به کندی صورت گرفته که متناسب با نیاز ایمنی برج ها نیست.
مردم حساس باشند
این کارشناس ارشد ایمنی و حریق گفت: در تجارب جهانی به مرور قوانین و کدهای ساختمانی با تقدم رویکرد ایمنی در برابر حوادث و بلایا شکل گرفته و توسعه یافته است به عبارتی پایه و اساس کدهای ساختمانی ایمنی و حفاظت از جان انسانها و سرمایه ها بوده است اما در کشورما شرایط به گونه ایست که گویا فاکتورهایی از جمله زیبائی ساختمان و صرفه اقتصادی ارجح بر مولفه ایمنی ساختمان است.
براتی در پایان از شهروندان خواست هنگام خرید یک ملک یا خانه حداقل به همان اندازه که به قیمت، زیبایی و دیگر ویژگی های ظاهری یک بنا توجه می‌کنند، اصول ایمنی و میزان تجهیزات ایمنی ساختمان را نیز مد نظر قرار دهند.
