با اسفندیار خدایی کارشناس مسائل بین الملل به گفتگو نشسته ایم:
با شروع سال جدید تهران شاهد گسترش تلاش های واشنگتن برای اعتماد سازی بوده است. بخشی از این تلاش ها مربوط به لغو گروهی از تحریم هاست. اما ایران این موضوع را کافی نمی داند. اهمیت کار بایدن در چیست و ایا این اقدامات واکنشی به مذاکرات وین است؟
این ها در چارچوب اعتمادسازی و در قالب همان مذاکرات وین است و دو طرف در حال سنجیدن یک دیگر هستند. ایران تا کنون البته به طور مشخص اعلام نکرده که اقداماتی از جانب جمهوری اسلامی انجام شده، اما حتما گام هایی برداشته شده کارهایی شکل گرفته که دو طرف به سمت توافق حرکت کنند. علایمی از شکست مذاکرات دیده نمی شود و حتی مخالفین توافق هم کسی از شکست گفتگوها صحبتی نمی کند و ظاهرا همه چیز نسبتا به خوبی پیش می رود و انتخاباتی که در ایران برگزار شده اسیبی به توافق نرسانده است.
صحبت هایی در ایالات متحده می شود که می گویند مذاکره کنندگان با لغو همه تحریم های دوره ترامپ موافقت نکرده اند. اقای مالی هم حرف مشابهی را روز جمعه بیان کرده که برخی از تحریم های دوره ریاست جمهوری قبلی ایالات متحده برداشته شدنی نیستند. این صحبت هایی که از واشنگتن به گوش می رسد نشانه چیست؟
بحث تحریم ها بحث پیچیده ای است و یک سری از آنها هستند که طرف آمریکایی معتقدند ربطی به توافق برجام ندارند و مربوط به مسائل هسته ای نیست. مثل تحریم های مربوط به حقوق بشر و تحریم هایی در ارتباط با فعالیت های منطقه ای ایران و اختلافات دیگر. اما تحریم هایی هستند که با فعالیت های ایران در زمینه انرژی هسته ای ارتباط دارند. اما اینکه کدام یکی از آنها مربوط به چه مساله ای است، خودش تبدیل به موضوعی پیچیده شده است. اینکه ایا تحریم های دوره ترامپ باید همه برداشته شوند یا نه؟ ایران می گوید که بله و تمام تحریم هایی که در چهارسال اخیر اعمال شده باید برطرف شوند. اما طرف مقابل می گوید که نه و ممکن است که برخی از آنها مربوط به مسائل هسته ای نیستند و بهتر است که باقی بمانند.
روابط ایران و امریکا پیچیده است و تحریم ها هم پیچیده اند. واکنش ایران هم پیچیدگی های خودش را دارد. نباید انتظار داشته باشیم که برجام همه مشکلات را حل کند. فقط می تواند یک گام رو به جلو باشد که یکی از پرتنش ترین مسائل بین دو کشور را که موضوع هسته ای است در بربگیرد. وگرنه اختلافات فراوانی هست که مخالفین برجام به ویژه رژیم صهیونیستی، عربستان و مخالفین برجام در داخل امریکا به آنها اصرار دارند.
موضوع دیگر همین مخالفان داخل امریکا هستند. جمهوری خواهانی که در کنگره امریکا مشغولند بابت برداشته شدن همین میزان از تحریم ها هم از بایدن شکایت دارند. ایا رییس جمهور آمریکا این توان را دارد که از پس آنها بر بیاید؟
تحریم های علیه ایران دو بخشند. یا تحریم های کنگره اند و یا تحریم های اجرایی. آنهایی که مربوط به کنگره هستند رییس جمهوری میتواند به مدت شش ماه آنها را تعلیق کند. اما تحریم های اجرایی را شخص رییس جمهور،هر کسی که باشد قادر به لغو آنهاست. بنابراین بله بایدن اختیاراتی دارد که تحریم ها را تعلیق کند. اما اینکه چه تحریم هایی را ایران می خواهد که لغو شوند و چه تحریم هایی را امریکایی ها قادر به لغوش هستند موضوعی است که بین مذاکره کنندگان در وین وجود دارد و اطلاعات دقیقی از آن در دسترس نیست.
به تازگی اقای واعظی گفته اند که تحریم های مرتبط با بیت رهبری هم برداشته شده اند. ایا چنین خبرهایی صحت دارد و اینکه چنین اقداماتی را می توان گام رو به جلویی از جانب دولت بایدن در نظر گرفت؟
به طور خیلی مشخص در این مورد هنوز مشخص نیست که تحریم هایی در مورد سپاه، رییس جمهور منتخب و بیت رهبری چه تحریم هایی هستند و چگونه هستند. اما برای ایران مساله مهمی است که در مذاکرات به آنها باید پرداخته شود. وگرنه بدون اینکه این دست از تحریم ها لغو شوند، ایران حاضر به توافقی با واشنگتن نیست.
ایران میگوید حدود 1040 تحریم برداشته می شود و در موردش صحبت شده. ایا ایران به همین تعداد قانع می شود؟
این همان تحریم های مطابق با برجام هست. الان زمان برای دو طرف تغییر کرده و با انتخابات ایران هم وضعیت کمی عوض شده است. اولویت های دو طرف هم عوض شده. به طور کلی اما همان چارچوب در نظر است و دو طرف دارند اینها را با نیازهای روز و مسائل روز وفق می دهند.
رییس جمهور معتقد است که دولت سیزدهم می تواند کارش را بدون تحریم ها شروع کند. این حرف می تواند به معنای برداشته شدن بخش مهمی از تحریم های علیه ایران باشد. ایا چنین گفته هایی به این معناست که تحریم هایی که اقتصاد ایران را نشانه گرفته بودند، مانند مسائل بانکی و فروش نفت و... به زودی برطرف می شوند؟
بله به نظر می آید که همینطور باشد. منظور همین است که تحریم های اقتصادی برداشته شوند. اینها ملموس ترند و روی زندگی مردم و رضایت شان تاثیر دارد. تحریم های غیر اقتصادی اثرشان کمتر است. ایران 40 سال است که تحریم بوده اما تحریم های اقتصادی مربوط به پس از شروع قضیه هسته ای است و در زمان اقای احمدی نژاد و حدود سال 1389 بیشترین تحریم اقتصادی و همه جانبه رخ داد و در دوره ترامپ هم به اوج خود رسید. سایر تحریم ها همچنان موضوع بحث و مهم هستند اما اقتصادی نیستند و این برای دولت جدید ایران خیلی مهم است که شرایطی پیش بیاید که ایران در روابط اقتصادی خود با کشورهای ثالث مشکلات اقتصادی به دلیل تحریم نداشته باشد. وگرنه ایران با امریکا روابط اقتصادی خاصی ندارد. آنچه مهم است اینکه ایالات متحده نتواند در روابط اقتصادی ایران با سایر کشورها دخالت داشته باشد.
