استان سمنان به دلیل قرارگیری در منطقه‌ی جغرافیایی ویژه با اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی و همچنین به دلیل وضعیت آب و خاک، از موقعیت کشاورزی مطلوبی برخوردار نیست. طبق اطلاعات ارائه شده توسط کارشناسان محیط زیست و کشاورزی، تنها ۲ درصد از مساحت استان سمنان را کشت آبی و دیم، تشکیل داده است. گندم، جو، سیب زمینی، یونجه، چغندر، شبدر و پسته به عنوان محصولات کشاورزی این خطه از کشور شناخته می‌شود. با این وجود می‌توان تنوع جالب و شگفت‌انگیزی از غذاها و خوراک‌های سنتی و محلی را در برنامه‌ی غذایی خانواده‌های این منطقه از ایران مشاهده کرد. خوراکی‌های مصرف آن‌ها به دلیل استفاده از مواد اولیه‌ی مغذی و حاوی ارزش غذایی مناسب، توصیه شده است.
سبزی پلو دامغان
در رژیم غذایی سنتی ایرانی، برنج یکی از اصلی‌ترین مواد اولیه‌ی مصرفی است که در سطح وسیع و قابل توجهی کشت و به مردم عرضه می‌شود. این ماده‌ی غذایی ارزشمند خواص ویژه‌ای دارد که می‌توان به تثبیت قند خون، تامین ویتامین B، بهبود اثرات ناشی از بیماری فشار خون، مفید برای بیماری‌های قلبی و اسهال خونی و یکی از بهترین مواد در مرتفع کردن مشکلات پوستی اشاره کرد. بسیاری از متخصصان تغذیه و سلامتی مصرف برنج را به صورت کته نسبت به سایر روش‌های تهیه‌ی آن، توصیه می‌کنند. سبزی‌پلوی دامغان یکی از غذاهای بومی و سنتی استان سمنان است که آشپزها و بانوان هنرمند این خطه با استفاده از موادی همچون برنج، سبزی‌پلویی، بادمجان، روغن حیوانی، کره، دارچین، سماق (در صورت تمایل می‌توان از گرد غوره استفاده کرد)، نمک، فلفل، زعفران و کدوحلوایی آن را طبخ می‌کنند.
خورشت هویج و پسته
استفاده از انواع مغز‌های خوراکی مانند بادام، گردو و پسته در تهیه‌ی غذاهای اصیل ایرانی، امری بدیهی و مرسوم است که علاوه بر ایجاد طعم و عطری بی‌نظیر، ارزش غذایی آن را دو چندان خواهد کرد. در استان سمنان، نوعی غذای محلی به نام خورشت هویج و پسته تهیه و طبخ می‌شود که محبوبیت و شهرت فراوانی در سراسر کشور دارد. بانوان و آشپزهای این ناحیه از کشور، با ترکیب موادی مانند هویج، گوشت سینه‌ی مرغ، پیاز، زعفران، نمک، فلفل، شکر، آبغوره، برنج، روغن حیوانی و خلال پسته به تهیه و طبخ این غذای بومی و اصیل ایرانی می‌پردازند.
خلال پلو
بادام یکی از ارزشمندترین موادی است که در تهیه‌ی انواع خوراکی‌های ایرانی از جمله شیرینی‌های سنتی، دسر و غذا مورد استفاده قرار میگیرد. ماده‌ای کاملا مغذی که ارزش غذایی فراوانی دارد. از خاصیت‌های این خوراکی مفید می‌توان به درمان سرفه‌های عصبی، بهبود برونشیت حاد، جلوگیری از فلج کلیوی، موثر در کاهش دردهای زایمان، مفید برای دلپیچه‌ی کودکان و ... اشاره کرد. همچنین بادام بهترین ماده‌ی غذایی در بالابردن قند خون است. جالب است بدانید که با مصرف ۲۲ عدد از آن، علاوه بر برطرف کردن افت قند خون، تنها ۱۶۰ کالری را وارد بدن کرده و بدون اینکه در معرض چاقی قرار بگیرید، کاملا احساس سیری خواهید کرد. خلال‌پلوی استان سمنان یکی از معروف‌ترین و مغذی‌ترین غذاهای سنتی این خطه از کشور است که با استفاده از این ماده‌ی ارزشمند تهیه می‌شود. البته در رژیم غذایی استان کرمانشاه نیز خلال‌پلو با کمی تغییر در مواد اولیه‌ی مصرفی و سبک تهیه، نوعی غذای محلی در نظر گرفته می‌شود. بانوان و مادران کدبانوی استان سمنان با استفاده از موادی مانند برنج، گوشت چرخ‌کرده، خلال بادام، خلال پسته، خلال هویج، خلال پرتقال، شکر، پیاز، زعفران، روغن حیوانی، نمک، فلفل و زردچوبه به طبخ این غذای بومی می‌پردازند. پیشنهاد می‌کنیم هنگام حضور در این استان زیبا و دوست‌داشتنی، خلال‌پلوی معروف این خطه از کشور را تهیه و میل کنید.
ته چین گوشت گرمسار
گوشت، بویژه گوشت قرمز (گوسفند و گوساله)، از جمله پرمصرف‌ترین ماده‌ی اولیه در طبخ انواع غذاهای سنتی و اصیل ایرانی است. ماده‌ای که متاسفانه به دلیل مصرف غیر متعادل آن، بسیاری از بیماری‌های حاد و نگران‌کننده را برای مصرف کنندگان به همراه داشته است. هرچند از مهم‌ترین خواص و ویژگی‌های گوشت قرمز می‌توان به پروتئین فراوان و تامین مقدار آهن مورد نیاز بدن اشاره کرد، اما آنچه مسلم است مشکلات فراوانی است که به دلیل مصرف بیش از حد آن بوجود می‌آید. طبق آمار ارائه شده توسط پزشکان و متخصصان تغذیه و سلامتی، متاسفانه استفاده از گوشت قرمز در برنامه‌ی غذایی مردم ایران، به طرز بسیار نگران‌کننده‌ای رو به افزایش است که از مهم‌ترین عوارض و مضرات آن می‌توان به بروز بیماری‌های خطرناکی از جمله ابتلا به دیابت نوع ۲ اشاره کرد. البته این مسئله به این معنا نیست که می‌توان از مصرف این ماده‌ی غذایی، ممانعت کرد؛ چراکه با حذف کردن آن از برنامه‌ی غذایی مشکلات و اختلالات جدی و تاسف‌باری برای فرد ایجاد خواهد شد. بنابراین کارشناسان تعذیه معتقدند که استفاده از گوشت قرمز به میزان یک الی دو مرتبه در هفته نه تنها مضر نیست بلکه برای بدن بسیار مفید نیز خواهد بود. در رژیم غذایی مردم استان سمنان، شهرستان گرمسار، غذایی سنتی و محلی تهیه و طبخ می‌شود که به ته‌چین گوشت گرمسار شهرت یافته است. درواقع این غذا نوعی چلوگوشت بومی با طعمی لذیذ و شگفت‌انگیز است که طرفداران بسیاری را معطوف خود ساخته است. بانوان هنرمند و کدبانوی گرمساری با ترکیب موادی همچون برنج، گوشت تازه‌ی بره، نمک، فلفل، گرد لیمو، پیاز، کشمش، روغن و زعفران به طبخ این غذای محلی و دوست‌داشتنی ایرانی می‌پردازند. البته همانگونه که پیش‌تر ذکر شد، این غذا به دلیل حضور گوشت قرمز، از چربی، کالری و انرژی بسیار بالایی برخوردار است و مصرف بیش از حد آن به شما دوستان توصیه نمی‌شود.
چرتمه پلو
از دیگر غذاهای لذیذ و سنتی استان سمنان می‌توان به چرتمه‌پلو اشاره کرد که با استفاده از اعضای درونی بدن گوسفند تهیه و طبخ می‌شود. بانوان و مادران سمنانی با استفاده از مواد اولیه‌ای مانند جگر (جگر سیاه)، دنبه، سیر، ماست، نمک و ادویه‌های مخصوص، به تهیه و تدارک این غذای اصیل ایرانی می‌پردازند. درواقع چرتمه‌پلو، نوعی خورشت بومی و سنتی است که معمولا در کنار برنج مورد استفاده قرار میگیرد. جالب است بدانید که نظرات کارشناسان تغذیه و سلامتی در مورد مصرف یا عدم مصرف جگر، متفاوت است. با توجه به اظهارات پزشکان، جگر سیاه (کبد) که پایگاه اصلی متابولیسم (سوخت و ساز) مواد غذایی، دارویی، شیمیایی و سموم بدن حیوانات است، سرشار از ویتامین‌های گروه B، A، اسید فولیک، آهن و روی است. همچنین می‌توان پروتئین موجود در جگر سیاه را از نظر ارزش غذایی، هم ردیف با پروئین گوشت قرمز در نظر گرفت. ولی به دلیل ۲ تا ۳ برابر بودن آهن آن نسبت گوشت گاو، از چربی بسیار بالایی برخوردار است. کلسترول جگر سیاه نیز ۲ برابر گوشت قرمز (گوشت قرمز کم‌چرب)، اعلام شده که مصرف نادرست آن، بسیار خطرناک خواهد بود. با این اوصاف، بسیاری از کارشناسان و پزشکان تغذیه، ضمن مصرف کم این ماده‌ی غذایی، در پرهیز از زیاده‌روی آن، تاکید بسیار دارند.
ته چین کشمش و لپه سمنان
در برنامه‌ی غذایی مردم سراسر ایران، تنوع جالب و بی‌نظیری از انواع غذاهای لذیذ و خوش‌عطر بومی و سنتی مشاهده می‌شود که هر کدام از آن‌ها، با توجه به مواد اولیه‌ی مورد نیاز، به روش و سبک خاصی تهیه و طبخ می‌شود. ته‌چین یکی از این غذاهای دوست‌داشتنی و پرطرفدار ایرانی است که طعم و عطر شگفت‌انگیز آن، ذائقه‌ی هر انسانی را برای امتحان کردن تنها لقمه‌ای از این غذای بومی، تحریک خواهد کرد. معمولا برای طبخ ته‌چین‌های ایرانی، از گوشت سفید (مرغ، بوقلمون، اردک) و برنج استفاده می‌شود که ترکیب این دو ماده‌ی غذایی با یکدیگر، بسیار عالی و مطبوع خواهد بود. در رژیم غذایی مردم استان سمنان، نوعی غذای سنتی و محلی به نام ته‌چین کشمش و لپه تهیه می‌شود که بسیار پرطرفدار، لذیذ، معطر و مغذی است. بانوان خوش‌سلیقه‌ی این منطقه از کشور با به کارگیری موادی مانند لپه، برنج، گوشت مرغ، نمک، فلفل، زردچوبه، کشمش، پیاز، ماست پرچرب، روغن، زعفران و زرده‌ی تخم‌مرغ، ته‌چین معروف لپه و کشمش دیار خود را تهیه می‌کنند. همانگونه که در مواد اولیه‌ی مصرفی ته‌چین مشاهده کردید، لپه یکی از حبوباتی است که در تهیه‌ی آن مورد استفاده قرار میگیرد. از خواص و ارزش غذایی این ماده‌ی ارزشمند می‌توان به کاهش‌دهنده‌ی کلسترول خون به دلیل منبع غنی از فیبر اشاره کرد. بنابراین پزشکان مصرف لپه را به عنوان ماده‌ای موثر در جلوگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی در برنامه‌ی غذایی انسان‌ها، توصیه می‌کنند. همچنین آن‌ها معتقدند که می‌توان این ماده‌ی غذایی را جایگزین بسیار مناسبی برای گوشت، به دلیل حضور پروتئین و نشاسته در نظر گرفت. ماده‌ای که علاوه بر تامین انرژی مورد نیاز بدن، پروتئین مورد نیاز را نیز فراهم خواهد کرد.
مانی پلو
مصرف برنج، حبوبات و گوشت حیوانات (گوسفند، گاو، مرغ، مرغابی، بوقلمون و ماهی)، از عمده‌ترین مواد اولیه‌ی غذایی در تهیه‌ی انواع خورشت، پلو، سوپ، آش و حلیم اصیل ایرانی و از مشخصه‌های بارز رژیم غذایی مردم کشور است. مانیپلوی دامغان از توابع استان سمنان، یکی دیگر از غذاهای اصیل بومی و سنتی این خطه از کشور است که طعمی لذیذ و عطری دلپسند دارد. بانوان و مادران هنرمند و خوش‌سلیقه‌ی دامغانی با استفاده از موادی مانند لپه، برنج، کشمش پلویی، زرشک سیاه، زعفران، گوشت خورشتی، رشته‌ی پلویی، پیاز، روغن، زیره‌ی سیاه (در صورت تمایل می‌توان آن را حذف کرد)، نمک و زردچوبه به تهیه و طبخ مانی پلوی مخصوص شهرشان می‌پردازند. پیشنهاد می‌کنیم پس از سفر به استان سمنان و بازدید از شهرستان زیبای دامغان، مانیپلوی مشهور این سرزمین را تهیه و میل کنید.
در ارائه و تهیه‌ی این مقاله، سعی شد تا مشهورترین و پرطرفدارترین غذاهای محلی و سنتی استان سمنان را به شما معرفی کنیم. اگر علاقه‌مند به شیرینی‌ها و نان‌های محلی این استان نیز هستید، منتظر مقالات بعدی کجارو باشید. قطعا نظرات گرم و سازنده‌ی شما، تاثیری شگرف در بهتر شدن این قبیل مقالات خواهد داشت.
