شرط دلار ۱۵ هزار تومانی

 قلم‌نیوز:اقتصاد ایران طی سال‌های گذشته تلاطم شدیدی را پشت سر گذاشت و بازار ارز در میان بخش‌های مختلف سهم بیشتری از نوسانات را از آن خود کرد. به گفته کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی نوسانات نرخ ارز آثار زیادی برمتغیرهای کلان اقتصادی دارد و موجب خروج سرمایه ازکشور، اختلال در تولید، افزایش نوسانات سطح عمومی قیمت‌ها، نااطمینانی اقتصادی و در نتیجه بی‌ثباتی اقتصاد می‌شود. اما ریشه مشکلات این بازار طی سال‌های اخیر چه بود؟ برخی‌ها در پاسخ به این پرسش نحوه عملکرد بانک مرکزی را دلیل آشفتگی بازار می‌دانند و معتقدند که در کنار مسائل بین‌المللی، سیاست‌ و رفتارهای بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز می‌تواند به تلاطم بازار ارز دامن بزند و موجب افزایش نرخ در این بخش شود. از سوی دیگر عده‌ای از کارشناسان عواملی همچون محدودیت‌های بین‌المللی (تحریم)، شیوع ویروس کرونا و عملکرد دیگر بخش‌های اقتصاد را موثر در افزایش نرخ ارز در سال‌های اخیر می‌دانند.

این در حالی است که عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی نیز نظری مشابه داشته و مشکل بازار ارز را ناشی از اتفاقاتی همچون شیوع ویروس کرونا و افزایش نرخ بنزین می‌داند. رئیس بانک مرکزی در یک برنامه گفت‌وگوی آزاد با جمعی از اقتصاددانان به بررسی مشکلات بر سر راه بازار ارز طی سال‌های اخیر پرداخت. وی با اشاره به این که در اواخر سال ۹۸ و ۹۹ اتفاقاتی افتاد که کار مدیریت ارز را مشکل کرد گفت: «مشکل ما از افزایش قیمت بنزین شروع شد و نمودار قیمت ارز نشان می‌دهد که شرایط خوبی در کشور ایجاد نکرد و همه را متاثر کرد. اواخر سال ۹۸ هم بحث لیست سیاه اف ای تی اق شوک دیگری را وارد کرد.

من که توانستم نرخ ارز را برای یک‌سال ۱۱تا۱۳هزارتومان حفظ کنم با نرخ ۱۵هزارتومان مواجه شدم. در سال ۹۹ اتفاقات خیلی بدی افتاد از جمله کرونا، کاهش شدید قیمت نفت جهانی، قطع صادرات به دلیل کرونا، کاهش شدید قیمت بنزین و کاهش تقاضا برای محصولات پتروشیمی و فولاد. به این دلایل ارزی وارد کشور نشد و صادرات نفت ما در اردیبهشت و خرداد به حداقل خود رسید و همه این‌ها شوکی را به بازار ارز وارد کرد.» به گفته همتی تشدید کاهش تعهدات جمهوری اسلامی در رابطه برجام، تصویب قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام، درخواست فعال شدن مکانیسم ماشه و مهم‌تر از همه تحریم ثانویه ۱۸بانک‌ کشور که در سطح بین‌الملل به بازار ارز ما ضربه وارد کرد.

رئیس کل‌بانک‌مرکزی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به چگونگی تعیین نرخ ارز اشاره کرد و در این‌باره گفت: «دخالت بانک‌مرکزی در بازار ارز و تعیین نرخ را به طور قطعی رد می‌کنم و بانک‌مرکزی برای ثبات دخالت می‌کند و من اعتقادی به سرکوب نرخ ارز ندارم و نرخ ارز در بازار ثانویه تعیین می‌شود.»

اگرچه رئیس بانک مرکزی به طور شفاف عوامل موثر در افزایش نرخ ارز را مطرح کرده، اما همچنان این پرسش که عامل آشفتگی بازار ارز چیست با قوت برجای خود باقی است. مرتضی عزتی، کارشناس مسائل اقتصادی در خصوص عوامل موثر در تعیین نرخ ارز به «ابتکار» گفت: در بازارهای اقتصادی به خصوص بازار ارز عوامل مختلفی در تعیین نرخ تاثیرگذار خواهد بود اما مهم‌ترین عامل تعیین قیمت در تمام بازارهای اقتصادی عرضه و تقاضا است. عامل بعدی انتظارات به وجود آمده در بازار خواهد بود، به عبارتی دیگر انتظارات فعالان بازار تاثیر مهمی بر قیمت‌ها خواهند گذاشت و می‌تواند مسیر نرخ را تغییر دهد.

عزتی ادامه داد: در ایران مهم‌ترین عاملی که سبب شوک اولیه نرخ ارز شد تحریم‌ها بود. تحریم‌ها این انتظار را به وجود آورد که مثل تحریم قبلی نرخ ارز به یک‌باره چند برابر شود. چون این انتظار به وجود آمده بود فعالان بازار بر این اساس آینده را پیش‌بینی می‌کردند و به تناسب آن پیش‌بینی قیمت ارز را اعلام می‌کرد که قیمت‌ها بالاتر از واقعیت بود. بانک مرکزی در آن دوره نتوانست کنترلی در بازار داشته باشد و گمان می‌کرد با افزایش عرضه بتواند مشکلات را مدیریت کند، هرچند که این سیاست، تصمیم درستی نبود. از سوی دیگر قیمت‌ها در بازارهای موازی به میزان جزئی بالا رفت البته این افزایش نتوانست تاثیری در نرخ ارز بگذارد.

این کارشناس اقتصادی گفت: هنگامی که آقای همتی وارد میدان شد توانست ثبات نرخ ارز را برای مدتی ایجاد کند اما پس از آن عوامل قبلی یعنی کاهش درآمد ناشی از فروش نفت موجب شد عرضه کاهش یابد و قیمت‌ها بار دیگر بالا برود. از سوی دیگر انتظارات تحت تاثیر عوامل گفته شده قرار گرفت و سبب شد که انتظار برای افزایش نرخ ارز به وجود بیاید.

عزتی با بررسی وضعیت قیمت در بازارهای مالی ادامه داد: در موج دوم گرانی ارز، بازارهای موازی نیز شاهد افزایش قیمت شدند و رشد قیمت در بازارهای مالی دیگر به بازار ارز سرریز شد و در این میان یک چرخه‌ای ایجاد شد که ارز گران می‌شد و این گرانی میان بازارهای موازی می‌چرخید و دوباره به قیمت ارز می‌رسید. این افزایش تا جایی ادامه پیدا کرد که ظرفیت بازار ارز و دیگر بازارهای مالی مانند بورس پر شد و دیدیم که استارت ریزش آغاز شد. بورس سقوط کرد و از آن زمان دلار هم رشد چندانی نداشت و در مسیر کاهش قرار گرفت.

وی افزود: از اواخر سال قبل همزمان با تغییر دولت آمریکا و گفت‌وگوها برای بازگشت به برجام نرخ ارز در جریان روبه پایینی قرار گرفت. البته عده‌ای مانع از ریزش بیشتر نرخ ارز شدند و اگر روند کاهشی ادامه پیدا می‌کرد ما شاهد نرخ دلار در محدوده‌های پایین‌تر بودیم.

وی در جمع‌بندی حرف‌های خود گفت: همانطور که گفتم عرضه و تقاضا در بلندمدت و انتظار افزایش قیمت در کوتاه‌مدت در کنار عوامل داخلی همچون افزایش نرخ بنزین، عملکرد بازارهای موازی و مسائل سیاسی در تعیین نرخ ارز تاثیرگذار خواهد بود.

منبع: ابتکار