سرطان روده بزرگ امروزه دومین علت مرگ ناشی از سرطان در دنیا و از سرطان‌های شایع در میان مردان ایرانی است. پیشرفت بی‌سروصدای این بیماری موجب می‌شود فرد دیر به پزشک مراجعه کند که این موضوع روند درمان را با تاخیر مواجه می‌کند. درنتیجه بسیار مهم است که اطلاعات کافی درباره علائم، عوامل خطرزا و درمان این بیماری داشته باشیم.
سرطان روده یک اصطلاح کلی برای سرطانی است که از روده بزرگ آغاز می‌شود. بسته به جایی که سرطان از آن شروع می‌شود، گاهی سرطان کولون یا سرطان رکتوم نامیده می‌شود. این سرطان می‌تواند از روده کوچک آغاز شود که بسیار نادرتر از سرطان روده بزرگ است.
چه علائمی دارد؟
سه نشانه اصلی سرطان روده وجود خون در مدفوع، تغییر در عادات روده نظیر مدفوع مکرر یا شل و دردهای شکمی است. اگرچه این علائم بسیار شایع‌اند و بیشتر افراد با این نشانه‌ها لزوما مبتلا به سرطان روده نیستند. به‌عنوان مثال وجود خون در مدفوع بیشتر به علت هموروئید و تغییر در عادات روده یا دردهای شکمی به دلیل چیزی که خوردید اتفاق می‌افتد.
بیشتر افرادی که درنهایت تشخیص داده می‌شود که مبتلا به سرطان روده هستند یکی از علائم زیر را دارند:
- تغییر مداوم در عادات روده که باعث می‌شود بیشتر به دستشویی بروند و مدفوع شل‌تر که بیشتر با خون همراه است.
- تغییر مداوم در عادات روده بدون خون در مدفوع اما همراه با دردهای شکمی.
- وجود خون در مدفوع بدون دیگر علائم هموروئید نظیر درد، ناراحتی، خارش یا برآمدگی در بیرون مقعد.
- دردهای شکمی، ناراحتی یا نفخ همیشه با خوردن تحریک می‌شوند، که گاهی به کاهش مقدار غذای مصرفی و کاهش وزن می‌انجامد.
علائم سرطان روده می‌تواند نامحسوس باشد و لزوما باعث احساس بیماری در شما نشود.
از پزشک مشورت بگیرید
درباره علائم سرطان روده مطالعه کنید و از پزشک خود بپرسید که آیا انجام آزمایش مورد نیاز است. پزشک احتمالا معاینه ساده‌ای از شکم و دستگاه گوارش شما انجام می‌دهد تا مطمئن شود توده‌ای ندارید. همچنین ممکن است یک تست خون ساده برای بررسی کمبود آهن برایتان بنویسد که می‌تواند نشان دهد آیا در روده خونریزی داشته‌اید و خودتان متوجه نشده‌اید.
زندگی با سرطان روده
سرطان می‌تواند موجب بروز ایجاد احساسات مختلفی شود که می‌تواند شامل شوک، اضطراب، رهایی، اندوه و افسردگی باشد. افراد مختلف با مشکلات جدی به شیوه‌های متفاوت برخورد می‌کنند. دشوار است که بتوان پیش‌بینی کرد سرطان چه تاثیری روی عواطف شما خواهد داشت. با این حال شاید دانستن احساسات افراد مبتلا بتواند برای شما و عزیزان‌تان مفید باشد.
از طرفی ابتلا به سرطان و انجام فرآیند درمان می‌تواند احساسات و روابط زناشویی شما را تحت‌تاثیر قرار دهد. اگرچه بیشتر افراد می‌توانند بعد از درمان سرطان روده از یک زندگی زناشویی نرمال لذت ببرند، بعضی ممکن است به خاطر وجود استوما احساس ناراحتی کنند. صحبت کردن با همسرتان می‌تواند به شما کمک کند که هر دو بیشتر از یکدیگر حمایت کنید.
روش‌های درمانی
سرطان روده می‌تواند با استفاده از ترکیبی از روش‌های مختلف، بسته به مکانی که سرطان در آن رخ داده و این‌که تا کجا پیش رفته درمان شود. درمان‌های اصلی عبارتند از:
جراحی- قسمت سرطانی روده برداشته می‌شود؛ این موثرترین راه برای درمان سرطان روده و تنها چیزی است که بسیاری از افراد نیاز دارند. اگر سرطان در عضلات اطراف روده پخش شود، نیاز به برداشتن کل روده است که کولکتومی نامیده می‌شود.
کولکتومی می‌تواند به دو شیوه انجام شود:
کولکتومی باز که جراح در آن با یک برش بزرگ در شکم بخشی از روده را برمی‌دارد.
کولکتومی لاپاروسکوپیک که در آن جراح با ایجاد چند شکاف کوچک در شکم و استفاده از ابزار مخصوص بخش‌هایی از روده را خارج می‌کند.
در طول جراحی، گره‌های لنفاوی مجاور نیز برداشته می شوند. معمولا بعد از جراحی، انتهای روده به هم پیوند داده می‌شود اما در مواردی این پیوند امکان‌پذیر نیست و نیاز به تعبیه استوماست.
هر دو روش کولکتومی باز و لاپاروسکوپیک به یک اندازه موثر است، با این حال عمل لاپاروسکوپیک روند بهبودی سریع‌تر و درد بعد از عمل کمتری خواهد داشت.
شیمی‌درمانی- جایی که از دارو برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
شیمی‌درمانی به سه روش می‌تواند برای درمان سرطان روده به کار گرفته شود:
پیش از جراحی که در ترکیب با رادیوتراپی برای کوچک کردن تومور استفاده می‌شود.
بعد از جراحی؛ برای کاهش خطر بازگشت سرطان
شیمی‌درمانی تسکین‌دهنده؛ برای پایین آوردن سرعت توسعه سرطان پیشرفته روده و کمک به کنترل علائم.
رادیوتراپی- جایی که از اشعه برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
دو روش عمده برای استفاده از رادیوتراپی در درمان سرطان روده وجود دارد. می‌تواند پیش از جراحی برای کاهش سرطان‌های رکتال استفاده شود و شانس برداشتن کامل را افزایش دهد، که خود به دو شیوه داخلی و خارجی انجام می‌شود یا برای کنترل علائم و کم کردن سرعت پیشرفت سرطان در موارد پیشرفته به کار گرفته شود.
درمان‌های بیولوژیک- نوع جدیدتری از دارو که اثربخشی شیمی‌درمانی را افزایش می‌دهد و از گسترش سرطان جلوگیری می‌کند.
درمان‌های بیولوژیک شامل ستوکسی‌مب، بواسیزامب و پنیتامامب نوع جدیدی از داروها هستند که به‌عنوان پادتن‌های مونوکلونال نیز شناخته می‌شوند. درمان‌های بیولوژیک عموما در ترکیب با شیمی‌درمانی و زمانی استفاده می‌شوند که سرطان فراتر از روده پیش رفته باشد.
همانند بسیاری از سرطان‌ها، شانس درمان کامل بستگی به این دارد که در زمان تشخیص، بیماری تا چه حد پیش رفته باشد. اگر سرطان به روده محدود باشد، معمولا با جراحی می‌توان آن را کاملا برداشت.
بهبودی بعد از جراحی
جراحان دریافته‌اند که استفاده از یک برنامه پیشرفته بعد از انجام جراحی سرطان روده به روند بهبود بیمار سرعت می‌بخشد. برنامه‌ای که مبنی بر آگاهی‌بخشی بیشتر نسبت به چیزی است که باید پیش از عمل انتظار داشته باشید، اجتناب از مصرف ملین‌های قوی برای پاک‌سازی روده پیش از جراحی و در بعضی موارد دادن یک نوشیدنی شیرین به بیمار دو ساعت پیش از جراحی تا به او انرژی بدهد.
پس از جراحی، پزشک متخصص بیهوشی مقدار مایع وریدی که نیاز دارید را به دقت کنترل می‌کند و پس از جراحی به شما مسکن داده می‌شود تا ظرف یک روز آینده بتوانید از تختخواب بلند شوید.
بیشتر افراد قادر خواهند بود یک روز بعد از عمل غذای سبکی بخورند. برای کاهش خطر ایجاد لخته‌های خون در پاها ممکن است جوراب واریس به شما داده شود یا با تزریق داروی ضدانعقاد خون به نام هپارین این کار انجام شود.
با اجرای یک برنامه بهبودی پیشرفته بیشتر افراد قادر خواهند بود تا یک هفته بعد از عمل خود به خانه بروند. از شما خواسته می‌شود که چند هفته آینده بعد از اتمام درمان برای انجام آزمایش‌ها و بررسی علائم باقیمانده از سرطان به بیمارستان مراجعه کنید. همچنین ممکن است در چند سال آینده نیاز به چک‌آپ‌های منظم برای بررسی بازگشت دوباره سرطان داشته باشید.
رژیم غذایی بعد از عمل جراحی روده
اگر بخشی از روده خود را برداشته‌اید، احتمال دارد که مدفوع‌تان شل‌تر شود، زیرا یکی از عملکردهای روده، جذب آب از مدفوع است. این موضوع می‌تواند باعث افزایش دفعات استفاده شما از دستشویی شود. توجه داشته باشید که اگر این قضیه برایتان تبدیل به یک مشکل شد، پزشک خود را در جریان بگذارید. زیرا داروهایی هست که بتوان به کمک آن‌ها این مشکل را کنترل کرد.
ممکن است بعضی غذاها، بخصوص در ماه‌های اول بعد از جراحی باعث ناراحتی معده شما شوند. غذاهای مختلف می‌توانند افراد مختلف را ناراحت کنند. غذاها و نوشیدنی‌هایی که عامل بروز مشکل هستند می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- میوه‌ها و سبزیجات حاوی فیبر بالا، نظیر لوبیاها، کلم، سیب و موز
- نوشیدنی‌های گازدار نظیر نوشابه و ماءالشعیر
تهیه یک دفترچه یادداشت روزانه غذایی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد؛ زیرا می‌توانید اثر غذاهای مختلف روی روده‌تان را در آن ثبت کنید.
چه کسانی در خطرند؟
دقیقا مشخص نیست که چه چیزی باعث بروز سرطان روده می‌شود اما تعدادی از موارد وجود دارد که این خطر را افزایش می‌دهد که شامل موارد زیر است.
سن- تقریبا از هر ۱۰ مورد ۹ نفر از افراد مبتلا بالای ۶۰ سال دارند.
رژیم غذایی- رژیم غذایی کم‌فیبر و حاوی گوشت قرمز یا فرآوری‌شده می‌تواند خطر ابتلا را افزايش دهد.
وزن- سرطان روده در افراد دارای اضافه‌وزن و چاقی شایع‌تر است.
ورزش- فعال نبودن خطر ابتلا به سرطان روده را افزایش می‌دهد.
الکل و سیگار- مصرف بالای الکل و سیگار کشیدن می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان روده شود.
سابقه خانوادگی- داشتن یک خویشاوند نزدیک (مادر، پدر، برادر یا خواهر) که قبل از پنجاه‌سالگی مبتلا به سرطان روده تشخیص داده شده باشد، شما را بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری قرار می‌دهد.
بعضی از افراد در خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان روده قرار دارند، زیرا برای یک دوره طولانی به بیماری دیگری نظیر کولیت شدید یا بیماری کرون مبتلا بوده‌اند که روده را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
ماست و جلوگیری از سرطان روده
نتایج تحقیقی شامل ۳۲ هزار نفر که ۲۵سال به طول انجامید نشان داد مردانی که در هفته دو کاسه ماست می‌خورند، ۱۹درصد کمتر در معرض رشد آدنوما (تومور خوش‌خیم) هستند و خطر رشد تومورهای پرخطر در آن‌ها ۲۶ درصد کمتر خواهد بود. احتمالا به این خاطر که خواص ضدالتهابی می‌تواند در جلوگیری از نشت روده مفید باشد. غذاهای هضم‌نشده، سموم باکتریایی یا میکروب‌ها می‌توانند از طریق دیواره روده خارج شوند.
در هر حال شواهد جدید نشان از نقش ماست در مراحل اولیه رشد سرطان روده بزرگ و توانایی باکتری‌های روده در تعدیل این فرآیند دارند. نکته جالب این‌جاست که این تحقیق نشان می‌دهد که فقط مردان از مصرف ماست سود می‌برند و هیچ ارتباطی بین زنان و این فراورده غذایی یافت نشده است.
