امیر بهرامی‌احمدی، پزشک دیابت و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران (دکتر شوگر) در این مطلب از دیابت کودکان و روش‌های آشنایی آن‌ها با این بیماری، برای داشتن یک زندگی سالم‌تر و عادی مانند دیگر کودکان می‌گویند.
**
دیابت نوع یک در کودکان
در دیابت نوع یک که به دیابت کودکان یا وابسته به انسولین معروف است؛ بدن پانکراس انسولینی ترشح نمی‌کند. درواقع بدون انسولین؛ قند نمی‌تواند وارد سلول‌ها شده و وظیفه‌اش را به‌خوبی انجام دهد؛ در عوض در خون باقی‌مانده و سبب افزایش سطح قندخون می‌شود. انسولین همان هورمونی است که بدن را قادر می‌سازد تا گلوکز موجود در غذا را بسوزاند اما امان از روزی که این هورمون در بدن نایاب شود؛ درنتیجه گلوکز به‌جای این‌که به انرژی تبدیل شود، وارد خون شده و باعث علائم زیادی مانند خستگی، تاری دید یا حتی تکرر ادرار در کودکان می‌شود.
**
تفاوت دیابت نوع یک و دو
دکتر امیر بهرامی‌احمدی به همشهری‌تندرستی می‌گوید: «دیابت نوع يك و دیابت نوع دو بیماری‌های متفاوتی‌اند اما هر دو آن‌ها بر استفاده موثر از انسولین تاثیر می‌گذارند. تفاوت اصلی دیابت نوع یک و دو در این است که درمان دیابت نوع یک فقط با انسولین صورت می‌گیرد و در تمام مراحل، کودکان باید انسولین را یا از طریق پمپ‌های تزریقی یا روش‌های دیگر حتما دریافت کنند اما دیابت نوع دو در کودکان خردسال کمتر رایج است اما دقیقه زمانی اتفاق می‌افتد که انسولین درست کار نمی‌کند. تشخیص دیابت نوع یک از نوع دو کمی دشوارتر است؛ که اصولا پزشکان با انجام دادن بعضي از آزمایش‌ها و سوابق بیمار تشخیص خود را قطعی می‌کنند. تفاوت دیگر این دو بیماری سرعت پیشرفت نشانه‌های بیماری است که در نوع یک مشهودتر است درصورتی‌که در دیابت نوع دو ممکن است ماه‌ها و سال‌ها پدیدار شدن نشانه‌ها طول بکشد. به همین منظور تشخیص این بیماری در اطفال راحت‌تر انجام می‌شود.»
**
چه علتی باعث ایجاد دیابت نوع یک می‌شود؟
تحقیقات نشان می‌دهد که هنوز دلیل مشخصی برای دیابت نوع یک وجود ندارد اما تصور می‌شود که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، سابقه خانوادگی، فاکتورهای محیطی مانند (ویروس‌ها) عواملی باشند که در شکل‌گیری این بیماری نقش مهمی را ایفا می‌کنند.
**
نشانه‌های دیابت کودکان
دکتر امیر بهرامی‌احمدی می‌گوید: «شایع‌ترین علائم دیابت نوع يك در بین کودکان‌ونوجوانان را می‌توان افزایش تشنگی و ادرار کردن بیش ازحد، گرسنگی، کاهش وزن، خستگی مزمن، تحریک‌پذیری و در بعضی کودکان تاری دید، نام برد. دقت داشته باشید که اگر کودک‌تان به‌طورمرتب از توالت استفاده می‌کند یا پوشکش را زودبه‌زود کثیف می‌کند یا دچار شب‌ادراری شده می‌تواند از علائم هشداردهنده دیابت کودکان باشد. البته نوشیدن مایعات بیش ازحد معمول یا خستگی‌های مداوم و کاهش وزن سریع هم می‌تواند از دیگر نشانه‌های این بیماری باشد. در نتیجه؛ والدین در صورت مشاهده چنین علائمی باید به این بیماری مشکوک شوند و برای تشخیص درست سریعا به پزشک مراجعه کنند.»
خارش در اطراف اندام جنسی، ترمیم کند زخم‌ها، خشکی چشم‌ها می‌تواند از دیگر علائم این بیماری باشد که به شما برای تشخیص صحیح‌تر کمک می‌کنند.
**
نقش والدین در دیابت کودکان
پدرومادرها در دیابت کودکان نقش بسیار مهمی را بازی می‌کنند. براساس تحقیقات انجام‌شده فقط 9 درصد از والدین قادرند که چهار نشانه اصلی دیابت را در کودک خود تشخیص دهند که البته این آمار بسیار ناخوشایند است. متاسفانه تا هنگامی‌که یک کودک به‌طورجدی بیمار نشده یا علائم پیشرفته بیماری را از خود نشان نداده والدین به دیابت کودک توجه نمی‌کنند و این اتفاق می‌تواند بسیار خطرناک باشد و زمانی به فکر می‌افتند که بیماری به‌صورت جدی بدن کودک را درگیر کرده، در نتیجه روش‌های درمانی دیرتر روی کودک جواب می‌دهند. این تشخیص دیرهنگام والدین باعث می‌شود درمان برای کودک و خانواده دشوارتر شود. اگر والدین به علائم و نشانه‌ها به‌سرعت واکنش نشان دهند و به پزشک مراجعه کنند، کودک‌شان را از خطر جدی نجات می‌دهند. والدین می‌توانند به کودک هفت يا هشت‌ساله‌شان با آموزش دادن و آشنا کردن آن‌ها با انسولین به‌راحتی کمک کنند. کودک در این سن قادر به تشخیص درست خوب یا بد و مصرف درست انسولین نیست. به همین منظور ما به‌عنوان والدین باید درباره بیماری با او صحبت کنیم تا درباره علائم بیماری‌اش به ما دروغ نگوید. دکتر امیر بهرامی‌احمدی به همشهري‌تندرستی می‌گوید: «از دیابت غول نسازیم؛ حتما به کودک یاد دهیم که در شرایط خاص چگونه از کادر پزشکی کمک بگیرد و به سوال‌هایش درباره دیابت به‌خوبی جواب دهیم؛ از کاه کوه نسازیم و سعی کنیم کودک را در کارهای درمانی مشارکت دهیم. به‌عنوان مثال؛ کارهای کوچک را مانند آوردن دستگاه قند خون به او بسپاریم.»
**
کیفیت زندگی کودکان دیابتی
دیابت نوع یک در بيشتر مواقع کاهش طول عمر ندارد؛ این افراد هم می‌توانند باکیفیت زندگی کودکان غیرمبتلا به‌صورت عادی زندگی کنند اما این زندگی عادی درگرو تشخیص به‌موقع و کنترل دقیق قند خون است.
**
فاکتور کلیدی
دکتر امیر بهرامی‌احمدی می‌گوید: «یکی از فاکتورهای کلیدی در دیابت نوع یک، انسولین درمانی است. این به این معناست که چون انسولینی در بدن ترشح نمی‌شود باید از انسولین تزریقی استفاده کرد. همچنین قندخون و مقدار هموگلوبین قندی افراد دیابتی باید روزی چهاربار چک شود، این هموگلوبین نشان می‌دهد که در سه ماه اخیر کنترل قند به چه شکل انجام شده و درواقع این اطلاعاتی است که باید افراد دیابتی به‌خوبی از آن مطلع باشند تا بتوانند یک زندگی شاداب و طبیعی‌تری را در کنار خانواده سپری کنند.»
**
افراد دیابتی دچار چه مشکلاتی می‌شوند
یکی از خاصیت‌های خون در بدن انسان این است که در تمام نقاط بدن جریان دارد اما متاسفانه در افراد دیابتی اگر گلوکز خون بالا برود با حرکت خون در رگ‌ها، قند تولیدشده می‌تواند رسوب کند و جلوی خونرسانی صحیح را بگیرد. این رسوب می تواند باعث حمله‌های قلبی، سکته، نابینایی، نارسایی کلیه، بیماری عروق خونی که در شرایط بد می‌توانند باعث قطع عضو، شرایط بدعصبی و ناتوانایی‌های جنسی شود. البته پیشگیری و درمان به‌موقع می‌تواند جلوی همه این مشکلات حاد را بگیرد.
**
آیا دیابت نوع یک قابل‌پیشگیری است؟
دکتر امیر بهرامی‌احمدی به همشهري‌تندرستی می‌گوید: «درواقع راهی برای پیشگیری دیابت نوع یک وجود ندارد اما می‌توان شانس کاهش عوارض دیابت نوع یک را به کودکان داد. اگر کودکی وارد مراحل خاص عوارض شود، می‌تواند برای خانواده و خودش شرایط دشواري را تجربه کند اما شما به‌عنوان پدرومادر می‌توانید با داشتن علم به دیابت کودکان از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کنید.»
ضمن این‌که برای کنترل دیابت نوع یک فقط باید انسولین مصرف کرد. مقدار انسولین براساس نوع زندگی کودک و نوع غذایی که می‌خورد، متفاوت است.
**
آیا کودک دیابتی می‌تواند کیک بخورد؟
بله؛ همان‌طور که کیک و شیرینی‌ها برای یک کودک معمولی صددرصد خوب نیست، برای کودک دیابتی هم همین شرایط را دارد. پزشکان به هیچ کودک سالمی توصیه نمی‌کند تا هرروز شیرینی‌ها مصرف کند. پس میزان کالری یک کودک دیابتی با یک کودک سالم تفاوتی نمی‌کند، فقط تفاوت در نوع تغذیه است: نوع قندها، موادی که قند ساده دارند، برای این کودکان باید کمتر مصرف بشود. اگر کودک آموزش صحیح ببیند حتی می‌تواند کیک تولد دوستش را هم بخورد.
**
با قند بالا یا افت قند چه کنیم؟
چکاب قندخون در کودکان دیابتی چهار بار در روز امری ضروری است. این کار باعث می‌شود میزان انسولین به‌درستی تزریق شود. دکتر امیر بهرامی‌احمدی می‌گوید: «مادر یا پدر باید حواس‌شان به افت قند یا بالا رفتن قند کودک باشند، برای این‌که ممکن است با عواقب بدی روبه‌رو شوند؛ به‌خصوص اگر کودک در شرایط بیماری یا دندان‌درد باشد. اگر قندخون کودک بالای 200 تا 250 برسد، دیگر کاری از پدرومادر برنمی‌آید و باید به‌سرعت به بیمارستان منتقل شود.»
**
نشانه‌ها را جدی بگیرید
نشانه‌های افت قند را جدی بگیرید. مانند رنگ‌پریدگی، لرزش دست، تغییر خلق، تاری دید و گرسنگی. این نشانه‌ها اگر ادامه پیدا کند می‌تواند بچه را دچار تشنج کند یا حتی به کما ببرد. افت قند ناگهانی ظاهر می‌شود.
**
خوددرمانی نکنید
دکتر بهرامی به خانواده‌ها توصیه می‌کند که خودسرانه عمل نکنند و طبق درمان پزشک معالج کودک جلو بروند. اگر قندخون کودک به‌شدت پایین آمد؛ هرگز در آن شرایط به کودک شیرینی یا قند نخورانند؛ چون باعث خفگی کودک می‌شود. در این شرایط حتما از آمپول‌های ویژه اورژانسی به نام گلوکان استفاده کنید تا قند کودک به سرعت بالا بیاید اما فقط تزریق این آمپول کافی نیست حتما بعد از خوب شدن حال کودک به پزشک مراجعه کنید.
**
قانون 15- 15
اگر افت قند برای کودک هوشیار اتفاق افتاد باید برایش مواد قندی قابل‌جذب را آماده کنید؛ همان قندی که تابه‌حال برای او مضرر بود حالا دوای دردش است. به او 15 گرم گلوکز دهید یا (15 حبه قند) و بعد از 15 دقیقه صبر، دوباره قند او را چک کنید. اگر با دو بار قند دادن قند کودک به بالای 70 نرسید به‌سرعت به مراکز درمانی مراجعه کنید.
**
نکته مهم؛ انسولین در هیچ گیاهی نیست؛ پس والدین توجه داشته باشند که هیچ‌گاه جایگزینی برای انسولین پیدا نکنند. شاید دارچین یا موارد دیگر بتواند در کنار انسولین کارساز باشد اما به‌تنهایی هیچ نقشی در بالا آوردن قند ندارد.
