برای گشت و گذار در هر فضایی باید خوب دید و با خوب دیدن است که می توانیم قوه تخیل و ادراک درونی خودمان را فعال کنیم.
دو منطقه جذاب که یکی رو باید با سری پایین کنکاش کرد و دیگر رو باید سر به هوا بود و بالا را خوب دید.
اینبار به دومین گورستان تهران سر می زنیم که ابن بابویه نام دارد، در این محل بسیاری از مشاهیر ایران در آن آرام گرفته اند.
در بدو ورود به گورستان گنبد و گلدسته¬ای چشم نوازی می کنه که آرامگاه شیخ صدوق یا محمدبن بابویه است که نام این گورستان از اسم ایشان بر گرفته شده است. ایشان یکی از فقها و دانشمندان شیعه هستند که آرامگاهشان در این مکان واقع شده است.
این گورستان وسعتی حدود 10 هکتار دارد. براساس مستندات تاریخی گورستان ابن بابویه قبل از دوران قاجار کشتزار بسیار وسیعی بوده که جسدی سالم در سردابی در زیر آن کشتزار پیدا می شود و سنگی که در آن سرداب وجود داشته به طور قطع نشان می دهد این جسد مربوط به شیخ صدوق است که بیش از 800 سال پیش در گذشته و به سرعت بقعه ای بر آن مزار احداث می کنند.
به گفته برخی از کارشناسان؛ این گورستان به زمان سامانیان بر می گردد که بعد ها توسط سیلاب تخریب و ویران شده است و آرامگاه اولیه شیخ صدوق نیز در حمله مغول و طی جنگ های خوارزمشاهیان و تیموریان و همچنین به علت حوادث مختلف بار ها ویران شده و سر انجام تا پیش از کشف در دوره قاجار سال ها در زیر توده ای از خاک پنهان مانده است، پس از برپایی این بقعه افراد زیادی در اطراف آن به خاک سپرده شده از جمله:
حسین فاطمی، غلامرضا تختی، رحیم موذن زاده اردبیلی، علی اکبر دهخدا، محمد علی فروغی، رکن الدین مختاری، وحدت کرمانشاهی، رجبعلی خیاط، حسین بهزاد و همسرش، میرزاده عشقی، هادی اسلامی و بسیاری از چهره¬های سیاسی، مذهبی، هنری و همچنین کشته¬شدگان قیام 30 تیر و بسیاری از اهالی آن دوران تهران و ری ... و در نهایت ساعت ها با سری پایین و خواندن سنگ نوشته ها بدون اینکه گذر زمان را متوجه شویم در این گورستان دورانی را مرور کرده و اهل قبور را زیارت می کنیم.
از قبرستان ابن بابویه که خارج می شویم دقیقا سمت دیگر خیابان ساختمانی آجری خودنمایی می کند، این بنا به برج طغرل مشهور است.
به نظر می رسد این برج زمانی جزئی از همین گورستان بوده، البته این نظر حقیر می باشد. به هر حال وارد محوطه زیبای این بنا می شویم، در جلوی درب شخصی حضور دارد به عنوان نگهبان و راهنمای برج كه با خونسردی همراهتان می شود و حدود 40 دقیقه برایتان تاریخ برج طغرل را به صورت کاملا ملموس و گردش علمی وار می سراید.
حال باید سر را بالا نگه داشت و مبهوت زیبایی های این بنای آجری شد.
این برج از آثار باقی مانده دوران سلجوقیان می باشد كه ارتفاعی حدود 20 متر دارد البته در گذشته گنبدی بر بالای این بنا وجود داشته که امروز اثری از آن وجود ندارد و ارتفاع 20 متر بدون احتساب آن گنبد می باشد.
این بنا گویا آرامگاهی است موسوم به طغرل، اختلافات زیادی بین کارشناسان و تاریخ نگاران پیرامون فرد مدفون شده در این مکان وجود دارد. عده ای آن را آرامگاه طغرل بیک سلجوقی می دانند، نویسنده ناشناس کتاب محمل التواریخ در صفحه 465 نوشته که «سلطان طغرل بیک شهرری وفات شد و تربتش آنجا برجاست.»
فاروق سومری مورخ ترکیه¬ای نيز محل دفن طغرل بیک را در همین مکان می داند.
عبدالجلیل رازی در کتاب النقض به وجود بنایی با شکوه برای آرامگاه طغرل اشاره کرده و عده¬ای دیگر از نویسندگان این مکان را محل دفن خلیل سلطان از فرزندان تیمور لنگ و همسرش شادملک در قرن پانزدهم می¬دانند و دکتر کریمان در کتاب ری باستان گفته که گروهی این بنا را منتسب به فخرالدوله دیلمی می-دانند، محیط طباطبایی نيز این مکان را متعلق به ابراهیم خواص می داند.
البته این برج کاربردهایی هم داشته که آن را منحصر به فرد می کند، از جمله این کاربردها استفاده آن در شب بوده است، بواسطه آتشی که بالای آن افروخته می¬شده برای راهنمایی مسافران جاده ابریشم که از خراسان به ری می آمده اند.
این برج ویژگی دیگری هم داشته که آن در اصل ساعت آفتابی غول پیکری است در میان کنگره های اطراف آن.
این برج از اطراف و نمای بیرونی دارای 24 کنگره با زاویه حاده یا زاویه کمتر از 90 درجه است. این کنگره ها در معماری به گونه ای خاص طراحی شده اند که چنانچه طلوع آفتاب اتفاق بیفتد از سمت شرق بنا، کم کم یکی از کنگره ها به طور کامل روشن می شود و اگر دو ساعت بگذرد دو کنگره و سه ساعت بگذرد، سه کنگره روشن می شود تا هنگامی که به لحظه ای می رسیم که خورشید روی نصف النهار منطقه قرار می گیرد، یعنی بیشترین ارتفاع خود را از افق دارد و در این هنگام خورشید در بالای سردر جنوبی برج قرار می گیرد چرا که درب های برج کاملا شمالی جنوبی و روی نصف النهار طراحی شده است. در این هنگام سایه تیغه ای که بالای سر سردر ورودی است درست بالای سردر قرار گرفته و حکایت از لحظه اذان ظهر دارد و در زمستان که ارتفاع خورشید پایین تر است در زمان اذان ظهر، خورشید از درب جنوبی درست وسط برج می تابد.
وقتی خورشید از لحظه ظهر پایین می آید و به سمت غرب گرایش پیدا می کند کنگره های سمت غرب شروع به روشن شدن می کند. اگر نیم ساعت از لحظه ظهر بگذرد نیمی از کنگره اول غربی روشن می شود و اگر یک ساعت بگذرد یکی از کنگره ها و اگر دو ساعت از ظهر بگذرد دوتا از آنها روشن می شود و همین گونه تا غروب خورشید ادامه پیدا می کند.
و در نهایت از روی کنگره های حول این برج و روشن شدن آنها توسط نور خورشید می توان مقدار گذشت زمان را در 24 ساعت محاسبه کرد.
گمان مي کنم ساعت ها در برج طغرل کار داشته باشید و از روزتان لذت ببرید.
شهرري گفتني ها و ديدني هاي بسياري دارد كه مي توان روزهاي متعددي صرف گشت و گذار در آن كرد و در اعماق تاريخ سياحت نمود.
