آرتروز چی هست؟
بیشتر زنانی که آرتروز دارند از درد مفصل‌هایشان شکایت دارند. معنی ساده آرتروز هم همین است. یعنی ساییدگی مفصل و تخریب سطح مفصلی که باعث تغییر شکل، درد و محدودیت حرکت در مفصل می‌شود. وقتی مفصل بین دو استخوان که دلیل اصلی حرکت استخوان‌هاست از بین برود، درد، تغییر شکل و... پیش می‌آید اما سوالی که این‌جا مطرح می‌شود این است که چه عواملی مفصل را از بین می‌برد تا سروکله آرتروز پیدا شود؟
عوامل از بین برنده مفاصل
-بی‌تحرکی و چاقی
وقتی یک‌جا بنشنید و پایتان را روی هم بیندازید، غضروف هم چاره‌ای جز نرم شدن ندارد. نشستن طولانی‌مدت چه روی زمین، روی مبل و چه روی صندلی پشت میز کار می‌تواند باعث نرم شدن غضروف شود. نرم شدن غضروف هم قدم اول در پیدایش آرتروز است. غضروف به دلیل نداشتن عروق به‌راحتی هم ترمیم نمی‌شود، برای همین پزشکان توصیه می‌کنند هیچ وقت بیشتر از 20 دقیقه در یک حالت نمانید، حتی وقتی که ایستاده‌اید. وزن زیاد هم می‌تواند باعث تشدید آرتروز شود. متخصصان معتقدند به ازای هر یک کیلو گرم وزن اضافه بین پنج تا هفت برابر یعنی حدود پنج تا هفت کیلوگرم بیشتر به زانو فشار می‌آید و مفصل آسیب می‌بیند، آسیب‌دیدگی مفصل هم که می دانید چه عواقبی دارد؟
-زانو پرانتزی
زانو پرانتزی یا ضربدری هم می‌تواند باعث بروز آرتروز شود. در زانوی پرانتزی یه دلیل این‌که وزن بدن از وسط زانو رد نمی‌شود می‌تواند در درازمدت زمینه بروز آرتروز را برای فرد فراهم کند.
-آسیب و شکستن استخوان
آسیب‌های شدید و شکستن استخوان هم می‌تواند باعث آرتروز شود. همان‌طور که گفتیم آرتروز به مفصل مربوط است، وقتی جایی از بدن مفصل آسیب ببیند، آرتروز هم خودش را نشان می‌دهد.
-روماتیسم
روماتیسم هم به‌تنهایی می‌تواند باعث آرتروز شود. وقتی بیماری‌های روماتیسمی درمان نشوند کم‌کم باعث آرتروز و تعویض مفصل می‌شوند.
-عفونت
اگر عفونت در بدن مفصل را هم درگیر کند کم‌کم باعث آرتروز می‌شود. برای همین باید ریشه همه عفونت‌ها پیدا و درمان شود.
-تغذیه بد
هرچیزی که مانع جذب کلسیم در بدن شود می‌تواند باعث آرتروز هم بشود. مثلا مصرف کم شیر در کودکان یا مصرف بالای نوشابه‌های قندی که جلوی جذب کلسیم را می‌گیرند، باعث بروز بیماری‌های مفصلی و درنهایت آرتروز می‌شوند.
چرا زنان بیشتر از بقیه آرتروز می‌گیرند؟
متخصصان معتقدند زنان به‌طور طبیعی به دلیل عوامل خطرساز هورمونی، بیولوژیکی و ژنتیکی سه برابر بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به آرتروزند. البته از نقش اضافه وزن و چاقی هم نمی‌توان در بروز علائم بیماری آرتروز به‌سادگی گذشت.
همچنین نوع آرتروز در زنان با مردان هم فرق دارد. زنان بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز دست یا زانو هستند اما مردان بیشتر آرتروز در مفصل ران را تجربه می‌کنند.
اما این تفاوت در نوع آرتروز به چه دلایلی بستگی دارد؟
متخصصان سه عامل را برای این تفاوت در ابتلا به آرتروز در بین زنان و مردان معرفی می‌کنند.
-ژنتیک
آرتروز یک بیماری ژنتیکی است و از مادر به دختر ارث می‌رسد. کارشناسان معتقدند زنانی که مادران آن‌ها آرتروز داشته‌اند، احتمالا در همان مفاصل و در همان سن‌وسال به آرتروز مبتلا می‌شوند. حتی به این نتیجه هم رسیده‌اند که آرتروز دست و زانو از نظر ژنتیک به هم مرتبط هستند.
تفاوت در اندام‌های مرد و زن
بدن زنان برای زایمان طراحی شده و به دلیل داشتن تاندون‌های قسمت انتهایی بدن نسبت به مردان قابلیت کشسانی و ارتجاعی بیشتری دارند. به همین دلیل حرمت مفاصل‌شان بیشتر از مردان است و به مرور زمان نداشتن پایداری و ثبات کمتر در مفاصل باعث بروز آرتروز می‌شود.
-هورمون‌های زنانه و یائسگی
هورمون‌های زنانه روی غضروف بین استخوان‌ها اثر می‌گذارند تا این غضروف‌ها باعث حرکت راحت و نرم استخوان‌ها شوند. هورمون‌های زنانه مثل استروژن از التهاب غضروف‌ها جلوگیری می‌کند، التهاب باعث به وجود آمدن آرتروز می‌شود. بعد از یائسگی و بعد از این‌که سطح هورمون استروژن پایین می‌آید، التهاب غضروف‌ها هم زیاد می‌شود. التهاب هم یادتان هست که متاسفانه یکی از عوامل بروز آرتروز است.
-زایمان
مطالعات نشان می‌دهد زایمان هم یک فاکتور خطرساز دیگر برای آرتروز است. کارشناسان معتقدند با هر زایمان احتمال نیاز به تعویض مفصل زانو هشت درصد بیشتر می‌شود.
-اضافه وزن و چاقی
باید قبول کرد که تعداد زنان چاق و دارای اضافه وزن بیشتر از مردان است. چاقی هم همان‌طور که گفته شد یکی از عوامل اصلی بروز آرتروز است. وزن زیاد فشار زیادی بر مفاصل وارد می‌کند و باعث می‌شود غضروف بین مفاصل زودتر از همیشه ساییده شود و از بین برود.
آرتروز چه نشانه‌هایی دارد؟
-سفتی و خشکی مفاصل
بیشتر کسانی که آرتروز را تجربه می‌کنند در روزهای اول متوجه خشکی و سفتی مفاصل‌شان می‌شوند. یعنی وقتی می‌خواهند مفاصل‌شان را خم کنند یا به شکل مستقیم و صاف نگه دارند، انگار مفاصل‌شان تنگ می‌شود و کش می‌آید. همچنین حرکت دادن دست‌وپا به یک سمت خیلی دشوار می‌شود. این سفتی در هر زمانی خودش را نشان می‌دهد اما در روزهای اول آرتروز حضور و نشانه‌هایش بیشتر از همیشه است.
تورم
معمولا تورم یکی از نشانه‌های این بیماری است. مچ دست یا زانوی سمت راست و چپ خود را با هم مقایسه کنید. اگر ورم داشت یا یکی از آن دیگری بزرگ‌تر بود باید به وجود آرتروز شک کنید. در بعضی از افراد این تورم در شب بیشتر از زمان‌های دیگر است. تورم و سفتی مفاصل هم می‌تواند همزمان خودش را نشان بدهد.
احساس گره‌خوردن و ساییدگی
احساس ساییدگی، درد یا گره‌خوردگی تاندون‌ها هم می‌تواند از نشانه‌های آرتروز باشد.
کاهش اشتها و تب
هر عاملی که در بدن باعث التهاب شود، می‌تواند با تب و بی‌اشتهایی همراه شود. این نشانه‌ها را جدی بگیرید و اگر تب و بی‌اشتهایی با سفتی و ساییدگی مفاصل همراه بود، حتما به پزشک مراجعه کنید.
قرمزی پوست
در بعضی از افراد این نشانه‌ها با قرمزی پوست هم همراه می‌شود. یک نوع از این بیماری به نام ورم مفاصل پسوریاتیک می‌تواند باعث پوسته‌پوسته شدن و قرمزی در سطح پوست شود.
-ضعف در حرکت
زانو یا مچ‌دست و حتی بازوی شما سخت‌تر از قبل حرکت می‌کند. شاید نتوانید بازو یا شانه را مثل قبل و به‌راحتی تا بالای سرتان ببرید.
آیا آرتروز درمان قطعی دارد؟
راستش را بخواهید جواب بیشتر پزشکان متخصص فقط یک کلمه است: نه. آرتروز درمان قطعی و یک شکل برای همه بیماران ندارد. نکته مهم در درمان بیماران مبتلا به آرتروز این است که برنامه درمان، دارو، ورزش و... برای هرکس شخصی است و فقط برای او طراحی می‌شود. یعنی نمی‌توان از یک درمان مشخص برای همه استفاده کرد. کارشناسان بیشتر توصیه می‌کنند با تغییر سبک زندگی جلوی این بیماری را بگیرید. تزریق ژل، تعویض مفصل، پروتز جایگزین و داروهای مختلف برای درمان آرتروز بسته به نوع و پیشرفت آن برای درمان این بیماری مطرح می‌شود اما همان‌طور که گفته شد هنوز درمان مشخص و واحدی برای این بیماری شناخته و معرفی نشده است.
