علت استفاده آر ویتامین آ د از بدو تولد کودک
سیستم گوارشی کودکان از بدو تولد کامل نیست. زمانی که به دنیا می‌آیند خیلی از آنزیم‌های گوارشی مثلا آنزیم هضم نشاسته وجود دارد ولی بسیاری از قسمت‌های دستگاه گوارشی هنوز تکمیل نشده و قابلیت جذب ویتامین «آ» و «د» را به صورت کامل ندارند. از طرف دیگر شیر مادر منبع بسیار غنی از این نظر محسوب نمی‌شود، پس به هر دو دلیل ما نیاز داریم که ویتامین «آ» و «د» را به‌عنوان مکمل به بچه‌ها برسانیم که معمولا از روز سوم تا پنچم یا بعد از غربالگری اول برای نوزادان تجویز می‌شود و تا پایان دوسالگی ادامه دارد. پس از آن هم باید به صورت دوره‌ای به‌خصوص ویتامین «د» چک شود و در صورت کمبود (با توجه به این‌که در جامعه ما خط ویتامین D پایین است) با مکمل یاری، این مشکل حل شده و کودک درمان شود.
اهمیت قطره آهن برای کودکان
وقتی که کودک در حالت رشد قرار می‌گیرد، مانند دوره شش ماه تا دو سال اول که نوزاد به‌شدت در حال رشد است؛ در سنین بلوغ و یکی هم در دوران بارداری و شیر دهی درواقع این‌ها دوره‌هایی هستند که نیاز به آهن افزایش پیدا می‌کند و اگر بخواهیم این را فقط از طریق موادغذایی تامین کنیم معمولا از نیاز بدن عقب می‌مانیم، بنابراین ضروری است که در دوره‌هایی ما مکمل یاری را انجام بدهیم که این چهار دوره مهم‌ترین زمان‌ها هستند، کودک در حال رشد، نوجوان در سنین بلوغ، خانم‌های باردار و خانم‌های شیرده حتما باید مکمل‌های آهن را دریافت کنند.
با مشکل سیاه کردن دندان‌ها توسط قطره‌های آهن چه کنیم؟
آهن ملح است و خواه ناخواه این کار را می‌کند، توصیه‌ای که می‌توانیم بکنیم این است که اگر قرار است از قطره آهن معمولی استفاده بکنند مانند قطره‌هایی که مراکز بهداشت آن را توزیع میكند یا خودشان از داروخانه‌ها تهیه می‌کنند. بهتر است که آهن را با یک قطره چکان بلند به کودک بدهند و بعد از آن هم حتما به سرعت آب بدهند که درواقع آهن در فضای دهان باقی نماند. گزینه‌ی دیگری که ما داریم آهن‌هایی هست که دورشان واکوئل‌های چربی دارند یعنی ملح آهن با یک واکوئل چربی پوشانده شده که متاسفانه این نوع را تولید داخلی نداریم و از خارج تهیه می‌شود. والدینی که به رنگ دندان کودک‌شان حساس‌اند می‌توانند از این نوع قطره آهن استفاده کنند. این سری از آهن‌ها هیچ تغییر رنگی روی دندان ایجاد نمی‌کنند، چراکه درواقع اصلا دندان با آن عنصر آهن در تماس نیست و فقط با یک لایه چربی در تماس است که آهن در درونش قرار داده شده و باعث می‌شود آهن از مسیر دهان به راحتی عبور کرده و در داخل معده و روده روکش چربی‌اش باز بشود و آهن در دسترس بدن قرار بگیرد.
مکمل‌های معروف وزن‌گیری
این دسته از ویتامین‌ها به صورت موردی تجویر می‌شود. مثلا کودکی مراجعه می‌کند که شش‌ساله است؛ قد و وزنش را اندازه‌گیری می‌کنیم، می‌بینیم که قدش کوتاه است یا وزنش کمتر از نمودار رشد است، یا این‌که قد و وزن هردو کم است و به عبارتی ممکن است کودک دچار سوءتغذیه باشد. در این مواقع باید ابتدا بعضي بررسی‌ها را انجام بدهیم و سپس مکمل‌های مناسب به کودک تجویز شود. مثلا ما با مورد کوتاهی قد روبه‌رو هستیم، اولین آزمایشی که می‌گیریم شامل بررسی سطح ویتامین D، کلیسم، آهن و روی است که همه این‌ها به صورت مکمل در بازار موجود است و می‌تواند به صورت جداگانه یا در قالب مولتی ویتامین‌هایی که حاوی مینرال هستند به کودک تجویز شود و کمبودها را جبران کند.
کمبود روی در کودکان ایرانی
اولین‌بار در سال 1960 کمبود روی در کودکان ایرانی شناسایی شده یعنی چیزی در حدود 60 سال پیش. در آن زمان دانشمندی که روی کوتاهی قد مطالعه می‌کرد مشاهده کرده است که کودکان ایرانی دچار کمبود «روی» هستند. وقتی ما شک بکنیم که بچه ما کوتاه قد است بالاخره یکی از این عناصر به احتمال زیاد اختلال دارند، البته اگر که مسئله ژنتیکی با بیماری خاصی مطرح نباشد. پس از رد مسائل اولیه مانند بیماری‌ها و ژنتیک، اگر برسیم به این‌که کمبودی وجود دارد، باید حتما آن را جبران کنیم. همان‌طور که گفته شده بیشترین ویتامین‌هایی که مورد توجه‌اند شامل آهن، کلسیم، روی و ویتامین D است. ما می‌توانیم در کنار این‌ها مکمل‌هایی هم استفاده بکنیم که به رشد فرزندمان کمک بکند. مانند مکملی به اسم ال‌آرژنین که در بازار ایران هم موجود است؛ این مکمل یک اسیدآمینه است که باعث تحریک ترشح هورمون رشد شده و باعث افزایش قد کودکان می‌شود که البته حتما باید زيرنظر متخصص تغذیه به کودک تجویز شود.
تجویز سرخود مکمل‌ها ممنوع!
بسیاری از مادران وقتی فکر می‌کنند قد فرزندشان کوتاه‌تر از سن اوست سریع شربت روی یا قرص ویتامین D را تهیه می‌کنند و به فرزند خود می‌دهند. از آن‌جا که ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است و مصرف زیاد آن می‌تواند باعث مسمومیت کودکان و حتی بزرگسالان شود، بنابراين حتما قبل از مصرف آن باید خط ویتامین D طی آزمایشی زير نظر دکتر تغذیه بررسی و سپس به صورت دوره‌ای کنترل شود و تا این‌که این کمبود جبران شود. ما نمی‌توانم باخیال راحت هرقدر دوست داشته باشیم به فرزندمان مکمل بدهیم و فکر کنیم که به این ترتیب به او کمک می‌کنیم، درصورتی‌که ممکن این عناصر مشکلاتی را ایجاد کنند یا درواقع رقابت بین عناصر ایجاد شود و بعضی عناصر مانع جذب عناصر دیگر شوند. این‌ها همه می‌توانند یک قسمت کار را درست کنند و چندین قسمت دیگر را با مشکل مواجه کنند.. پس هیچ‌وقت سرخود مکمل برای فرزندان‌مان استفاده نکنیم.
مکمل‌های وزن گیری کودکان و توصیه‌های پزشکی
بعضی از کودکانی که وزن کمی دارند ممکن است اختلال روحی روانی داشته باشند یا فضای خانواده فضای نا‌مناسبی باشد، یا این‌که پدرومادربه قدری مشغله داشته باشند که توجهی به تغذیه کودک نکنند. کودک به جای این‌که از غذای معمول خانواده استفاده کند خودش را با چیپس، پفک، شکلات و بستنی یعنی خوراکی‌هایی که به آن‌ها می گوییم «موادغذایی شکم پرکن بدون خاصیت» سیر می‌کند. در این موارد هم می‌تواند کمبود وزن ایجاد شود از طرف دیگر می‌تواند باعث چاقی کودک هم بشود چون که این دسته از خوراکی‌ها بسیار پرانرژی‌اند ولی حاوی ویتامین و املاح نیستند؛ کمبود ویتامین و املاح هم می‌تواند موجب کمبود وزن بشود. پس هر دو این موارد می‌تواند اتفاق بیفتد.
با بچه‌های بد غذا چه کنیم؟
همین‌طور بچه‌هایی هستند که به دلیل لجبازی بدغذا هستند یا غذا نمی‌خورند یا خانواده وادارشان می‌کنند از غذای معمول استفاده کنند و آن‌ها می‌خواهند فقط غذاهای خاص برایشان پخته شود. بعضی از مادرها می‌گویند فقط ماکارونی دوست دارد و گوشت چرخ کرده و هیچ چیز دیگری هم نمی‌خورد؛ یا بچه‌هایی که از خوردن میوه امتناع می‌کنند. در این موارد علاوه بر توصیه‌های تغذیه‌ای و رفتاری که به مادرها داریم مکمل‌ها را نیز تجویز می‌کنیم. چون ویتامین‌هایی مانند خانواده B6 B1 B2 B3 B12 و B کمپلکس همگی می‌توانند به بهبود اشتها کمک کنند. همین‌طور مکمل «روی» می‌تواند به بهبود اشتهای کودک کمک کند. وقتی کودک کم غذا یا بی‌اشتهاست نباید سرخود ویتامین تجویز کنیم و فکر کنیم که حتما کمبود ویتامین دارد. دراین مورد هم باز دکترها بررسی‌های اولیه انجام می‌دهند، خیلی وقت‌ها کمبود وزن کودک ممکن است یک عفونت ادراری مخفی یا یک انگل مخفی یا مشکلات غدد مانند تیروئید باشد که فرزند ما را کم وزن می‌کند. اگر فکر کنیم فرزند ما دچار کمبود وزن است و بخواهیم از مکمل‌ها به مقدار زیاد استفاده بکنیم یک کار بسیار ساده‌لوحانه است و این‌که اگر ما قصد مصرف مکمل‌ها را داریم اولا باید دُز آن مشخص باشد و بعد این‌که حتما باید متخصص تغذیه آن را تجویز كند و قبل از این‌ها بررسی‌های لازم انجام شود تا مطمئن باشیم فرزندمان پرکاری تیروئید، عفونت مخفی ادرار و مشکلات روحی و روانی ندارد. همچنین تمام توصیه‌های رفتاری و غذایی را انجام داده باشیم، در این صورت می‌توانیم از مکمل‌ها استفاده بکنیم. در کنار مکمل‌های ویتامینی یک مواد دیگری هم هستند که باز اشتها را بهتر می‌کنند. مثلا ما قرص و شربتی داریم به اسم سیپروهپتادین که افراد لاغر به با این قرص آشنا هستند. این یک ماده آنتی‌هیستامین یا ضدحساسیت است که درواقع عارضه جانبی‌اش افزایش اشتهاست. بعضی از مادرها را می‌بینیم که تا می‌بینند فرزندشان بی‌اشتها شده این شربت را از داروخانه تهیه و استفاده می‌کنند. این دارو حتما باید زيرنظر پزشک تغذیه و در یک دوره مشخص مصرف شود و در زمان معینی هم قطع شود. اگر ما بخواهیم یک‌بار به فرزندمان قرص یا شربت سیپروهپتادین بدهیم این باز یک اشتباه بسیار بزرگ است که گهگاهی می‌بینیم که مادرها این اشتباه را انجام می‌دهند.
زمان مراجعه کودکان به متخصص تغذیه
کودکان همیشه باید یک ویزیت پایه داشته باشند، زمانی هست که قد و وزن بچه و آزمایش‌ها انجام شده و می‌بینیم که بچه هیچ کمبودی ندارد در این صورت سالی یک بار چکاپ کافی است اما اگر مشکلی باشد، درمان را شروع می‌کنیم و به صورت ماهانه یا سه ماه یک‌بار مراجعه می‌کنند که پزشک ارزیابی‌های دوره‌ای را از کودک داشته باشد و به رفع مشکل او کمک کند. به‌طور معمول بهتر است هر کودکی سالانه یک چکاپ نزد دکتر تغذیه داشته باشد.
