تردیدهای والدین برای روزهداری کودکان
با نزديك شدن به ماه مبارك رمضان بر ترديد خانواده‌ها درخصوص روزه گرفتن کودکان‌شان، افزوده می‌شود. ساناز مطلبی، مشاور تغذیه دراین‌باره به همشهری‌تندرستی می‌گوید: «والدين مایلند بدانند آيا روزه گرفتن و تحمل گرسنگی و تـشنگی برای کودک‌شان دشوار نيست و باعث بروز مشكل در وضع جسمي او نمی‌شود؟ سنین بلوغ، دوره انتقال از كودكی به جوانی است كه با جهش رشـد جـسمی و بلـوغ تـوأم است. بنابراين، تغذيه اين دوران از نظر رشد اهميت زيادی دارد و اگر کودکان بالغ، تغذيه مناسبی در ماه‌رمضان داشته باشند، می‌توانند روزه كاملی بگيرند. علاوه بر این؛ برنامه‌ریزی برای داشتن يك تغذيه صحيح در ماه‌رمضان از اهميت ویژه‌ای برای کودکان برخوردار است. بـا يك برنامه‌ریزی دقيق، با پرهيز از پرخوری و آشـفته‌خوری، آمادگی لازم برای بهره‌گیری از بركات معنوی اين ماه و توفيق انجام عبادات و مناجات به دست می‌آید و کودک می‌تواند با رعايت مقدار مصرف و تامين نيازهای غذايی در حد قابل‌قبول، از عوارض ناشی از كمبود غذايی در امان بماند.»
**
اثرات مثبت روزهداری برای کودکان
از اثرات مثبت روزهداری، تنظيم ترشح و توليد هورمون‌های بدن است، چراکه هنگام روزهداری، بدن در حالت استراحت قرار می‌گیرد و عملکرد سلول‌ها بهتر و دقيق‌تر می‌شود. همچنین روزهداری در کودکان باعث می‌شود تا آن‌ها درس زیبای تحمل کردن را در صورت رعایت تمام اصول تغذیه در این دوران را بگیرند البته به شرط این‌که از طرف پزشک و به دلیل مشکل خاصی مرتبط با سلامت آن‌ها روزهداری برایشان ممنوع نشده باشد.
**
در چه شرايطی روزهداری برای كودكان‌ونوجوانان مجاز يا ممنوع است؟
شكی نيست كه سن مشخص جهت روزهداری برای دخترها نه‌سالگی و بـرای پسرها پانزده‌سالگی است؛ يعنی پسرها ديرتر بالغ می‌شوند و تكليف شرعی آن‌ها دیرتر است. ساناز مطلبی می‌گوید: «کودکان باید از لحاظ بدنی هم به بلوغ کامل رسیده باشند تا بتوانند روزه بگیرند. علاوه بر این باید دکتر کودک باید قبل از روزهداری سلامت بدن و نداشتن سوءتغذيه او را چک کند تا صدمه‌ای در این هنگام به بدن او وارد نشود. ممكـن است كودك‌ونوجوان روزه بگيرد و دچار سـوءتغذيه هم نشود، زيرا با روزهداری مصرف پروتئين و گوشت افزايش پیدا می‌کند اما باید بگوییم که كودكان قادر نیستند تا يك ناشتايی دوازده‌تاچهارده‌سـاعته را تحمل كنند ولی نوجوانانی كه روند بلوغ در آن‌ها شروع شده و در اواسط بلوغ به سر می‌برند به‌تدریج توانايی روزهداری را كسب می‌کنند و می‌توانند با اطمينان و بدون هـیچ مشكلی روزه‌بگیرند.»
**
آيا فاصله طولانی روزهداری، کم‌آبی و كم غذايی می‌تواند بـر رشد كودكان و نوجوانان اثر بگذارد؟
مطلبی در این مورد به همشهری‌تندرستی می‌گوید: «در ماه‌های گرم كه به‌طورمعمول مايعات بيشتری بايد مصرف شود، والدين بايد توجه كنند كه كودك روزه‌دار حتما مايعات كافی را برحسب ميزان توصیه‌شده پزشكی در هرروز دريافـت كند، زيرا كمبود مايعات بدن می‌تواند اثرات نامطلوبی مانند بی‌اشتهایی و احساس خوب نبودن را به دنبال داشته باشد. این‌که ميزان كالری چگونه و در چه ساعاتی بـه بـدن وارد شود قابل‌تغییر است. مثلا اين ميزان در طول 24 ساعت وارد بدن شود يا به‌صورت قسمت‌هایی در ساعات بعد افطار تا سحر. بايد تعداد كالری موردنیاز كودك را محاسبه كنيم و درصورتی‌که در طول زمان افطار تا سحر اين ميزان كالری به‌درستی به كودك رسد، روزهداری منعی ندارد.»
نكته بعدی این‌که چون روزهداری موقت است پس می‌توان روزهداری را بلامانع دانست، البته به شرطی كه كالری مناسب به كودك برسد.
توصیه‌های غذایی برای روزهداری هر چه‌بهتر كودكان و نوجوانان
ساناز مطلبی توصیه می‌کند که در وعده سحر از قرار دادن غذاهايی كه زودهضم هـستند برای کودکان جلوگيری كنيد. در اين خصوص مواد نشاسته‌دار، موادغذايی مناسبی برای سحری هستند و مايعات حتما بايد به مقدار كافی دريافت شوند. اگر كودکی از لحاظ غذايی مشكل خاصی نداشته باشـد تجويز و مصرف مکمل‌های غذايی توصيه نمی‌شود.
**
رژیم غذایی مطلوب در روزهداری کودکان
تناسب رژيم غذايي کودکان بر اساس این معيارها بررسی می‌شود: 1. تعداد وعده، ميان وعده و زمان آن‌ها، 2. حجم هر وعده، 3. تنوع و استفاده از تمامی گروه‌های غذايی، 4. حفظ تناسب در تامين كالری از گروه‌های مختلف درشت مغذی.
يك رژيم غذايی مطلوب برای کودکان بايد دارای این ویژگی‌ها باشد: آغاز مصرف در وعده افطار با مايعات مغذی گرم مانند شير و حجـم كمی از غلات (نـان يـا سایر غلات) همراه با پنير، گردو، سبزی يا سوپ‌های نرم، جداسازی وعده شام با فاصله مناسب از افطار، به‌ویژه در زمانی كه فاصله افطار تا زمان خـواب بيشتراست. مصرف غذای سبك، ترجيحا از خوراک‌های حاوی پروتئين، سبزی و غلات به‌عنوان وعـده شام، گنجاندن يك ميان وعده ميوه قبل از خواب، مصرف سحری يا وعدهای مشابه نهار معمول، حاوی گروه‌های مختلف غذايی كه قدرت تامين انرژی موردنیاز در طول روز را داشته باشد.
**
دستور غذايی پیشنهادی برای کودکان‌ونوجوانان در ماه مبارك رمضان
افطار: کودک ابتدا با چای کم‌رنگ، آب جوش يا شير گرم با خرما يا كشمش روزه خود را باز كند و سپس يكي از غذاهای زير را برای افطار خود انتخاب کند: انواع نان سبوس‌دار و پنير همراه با سبزی یا گوجه‌فرنگی یا گردو، فرنی يا شیر برنج، انواع كوكو و شامی، شله‌زرد. سپس برای تنظیم قند خون مصرف سه تا پنج عدد خرما در وعده افطار به‌جای قند توصیه می‌شود. (خرما منبع خوبی از مواد مغذی، قند، فیبر و پتاسیم است) در وعده‌های سحر و افطار از پرخوری اجتناب کنید و تا حد امکان به‌جای مصرف انواع شیرینی مثل زولبیا و بامیه که فقط حاوی انرژی و فاقد مواد مغذی‌اند، از مواد غذایی طبیعی شیرین مثل خرما، کشمش و انواع میوه استفاده شود.
شام: بافاصله دو ساعت بعد از افطار، يكي از غذاهای پیشنهادی را برای فرزندتان انتخاب كنيد: سوپ ساده و کم‌چرب، آش با حبوبات کم، حليم (بدون روغن)، خوراك لوبيا، عدسی، خوراك سبزی‌ها باکمی نان سبوس‌دار و تیره به همراه ماست و خيار و سبزی‌خوردن يا سالاد کاهو و دوغ. همچنین؛ بلافاصله بعد از شام از مصرف چای خودداری كنيد، چون جذب آهن را كاهش می‌دهد. مركبات و میوه‌ها بهتر است به‌عنوان دسر بعد از شام استفاده شوند. از میوه‌ها، مخصوصا آن‌هایی که دارای مقادير بالای ويتامين C هستند، استفاده كنيد، زيرا جذب آهن را در بدن افزايش داده و در سوخت‌وساز طبيعی بدن و توليد بعضی از هورمون‌ها نقش ویژه‌ای دارند. و در آخر تا پايان شب و هنگام خواب، تا حدی که میل دارید از میوه‌ها، سبزی‌ها، آب و دیگر نوشیدنی‌ها استفاده كنيد.
**
سحری: وعده سحری برای کودکان و نوجوانان بهتر است مثل وعده ناهار باشد و غذای اصلي در اين وعده صرف شود: انواع چلوخورشت و پلوهای مخلوط با حبوبات و سبزی‌ها (عدس‌پلو، لوبياپلو، سبزی‌پلو ) به همراه مقدار اندکی مرغ، ماهی يا گوشت (مصرف زیاد مواد پروتئینی در سحر سبب تشنگی در ساعات اولیه روز می‌شود) و سبزی‌های تازه مثل سبزی‌خوردن يا سالاد کاهو و ماست برای اين وعده مناسب است. لازم به ذکر است که از مصرف بیش‌ازحد سالاد خودداری شود. بلافاصله بعد از اتمام سحری از نوشيدن چای پررنگ اجتناب كنيد، زيرا هم جذب آهن را كاهش می‌دهد و هم مصرف زیاد چای در سحر باعث افزايش دفع ادرار و دفع مواد معدنی موردنیاز بدن و بروز تشنگی در طول روز می‌شود.
بین افطار تا سحر کوچولوها چه بخورند؟
بهتر است که کودک؛ انواع میوه را که حاوی مواد مغذی بسیار مفید برای سلامت بدن است بهتر است در وعده افطار یا در فاصله افطار تا سحر مصرف کند و از کربوهیدرات‌های پیچیده مثل غلات ازجمله گندم، جو و ... حبوبات مثل عدس، لوبیا، نان‌های سبوس‌دار و غذاهای حاوی فیبر مثل سبزی‌ها، حبوبات، غلات، میوه‌های با پوست، مخصوصا سیب، گلابی، آلو و میوه‌های خشک در بین افطار و سحر بیشتر استفاده کند. این غذاها به آهستگی هضم شده و باعث می‌شوند احساس گرسنگی کمتری کنید. توصیه می‌شود برای تامین آب مورد نیاز پس از صرف افطار و تا قبل از خواب به‌تدریج انواع میوه، چای کم‌رنگ و دیگر مایعات به‌ویژه آب برای جبران کم‌آبی نوشیده شود. برای کودکان کم سن‌تری که تمایل دارند همراه والدین خود روزهداری کنند اما هنوز برای این کار خیلی کوچک هستند روزهداری کله گنجشکی گزینه مناسبی است. به این ترتیب کودکان با فلسفه ماه مبارک رمضان آشنا شده و قناعت و خودداری را می‌آموزند ضمن این‌که حس همراهی در این ماه عبادت الهی با والدین و اطرافیان خود را به‌دست می‌آورند.
